EKONOMİK ANALİZ Dersi EKONOMİNİN KAMUSAL BOYUTU soru detayı:

CEVAP:

Mal ve hizmet sağlanması: Piyasaya bırakıldığında yeterince sağlanması zor olan mal ve hizmetler vardır. Savunma hizmetlerinin, kanun ve düzenin sağlanması, sel kontrolü için gerekli yapıların (baraj vb.) tesisi gibi mallara kamu malları; eğitim ve sağlık gibi mallara yetkinlik malları adı verilir. Kamu mallarının iki temel özelliği bulunmaktadır. Bunlardan birisi “hariç tutamama”dır. Yani bu mallar bir kişiye sağlanırsa herkese de sağlanmış olur. Örneğin millî savunma hizmetinden toplumun sadece bir kesimi yararlanmaz. Diğer özelliği ise birinin bir malı tüketmesi diğerlerinin tüketmesini engellemiyorsa o zaman rekabetin yokluğu anlamına gelir. Örneğin bir kişinin iç güvenlik hizmetinden yararlanması diğerlerinin yararlanmasının önünde bir engel değildir.

Negatif dışsallıkların kontrolü: Özel sektörün maliyetlerine dahil etmediği ama topluma yük getiren trafik sorunu, çevre kirliliği ve gürültü gibi maliyetlere negatif dışsallıklar denir. Devlet kurallar koyarak veya vergi alarak negatif dışsallıkların bedelini özel sektöre ödetmeye çalışır.

Gelir ve servetin yeniden bölüştürülmesi: Serbest piyasa ekonomisinin işleyişi sırasında bozulan gelir ve servet dağılımını daha eşit hale getirmek için kamusal müdahaleler yapılabilir. Transfer harcamaları (emekli aylıkları, işsizlik yardımı, çocuk yardımı vb.)

Rekabetin özendirilmesi: Piyasa ekonomisi ve sınırsız rekabet zamanla kamu çıkarına aykırı olan tekellerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu durumda devletin müdahalesi gerekir. Birçok ülkede bu amaçla “rekabet komisyonları” görev yapmaktadır.

Ekonomik faaliyet seviyesinin düzenlenmesi: Ülkelerin makroekonomik faaliyet hacimlerinde görülen dalgalanmaların istikrarlı hale getirilmesi ve bunların olumsuz etkilerinin giderilmesi için ekono mi politikası izlenmesi de kamu sektörünün varlık sebepleri arasındadır. Örneğin kamu harcamalarını ve vergileri değiştirerek uygulanan maliye politikası ekonomik büyüme, fiyat istikrarı ve ödemeler dengesini sağlamak için uygulanan önemli bir iktisat politikası türüdür.