CEVAP:

Gerek ihracata dayalı sanayileşme stratejisi, gerekse ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisi sanayileşme için tek başına yeterli değildir. 1997 Asya krizi sonrası Washington sonrası uzlaşması (post-Washington consensus) olarak adlandırılabilecek bir dönem başlamıştır. Bu dönem, devletin önemli olduğu, serbest piyasanın başarılı olması için devletin özellikle eğitim ve teknoloji alanlarında altyapı yatırımlarında bulunması gerektiği, önemli olanın sadece devletin payını azaltması değil, devletin yeniden yapılandırılması olduğu bir dönemdir. Böylece serbest piyasayı canlandıracak ve güçlendirecek bir senteze gitme gereği ortaya çıkmış; giderek devlet ile piyasa birbirinin karşıtı değil, birbirini tamamlayan iki olgu olarak görülmeye başlanmıştır. Dışa açık bir ekonominin gerekli olduğu piyasa ile devletin bir başarı sentezi ortaya çıkarabileceği görüşünde, Asya modelleri önemli rol oynamışlardır. Eski tarz sanayi politikası, yani belli sektörleri güçlendirme geri plana itilmiştir. Ayrıca bugün Dünya Ticaret Örgütü kuralları içinde bu tarz bir sanayi politikası uygulanması da zaten mümkün değildir. Bir yandan devletin eğitim, teknoloji ve AR-GE yatırımlarının ne denli önemli olduğ vurgulanmakta iken diğer yandan geçmişteki selektif sanayi politikasının geri plana atıldığını görüyoruz. 1960-1970’li yılların piyasa aksaklıklarını planlama ile çözmeye çalışan devlet anlayışı, yerini 1980’li yıllarda piyasa mekanizmasından çözüm arayan ve piyasayı terk eden bir devlet anlayışına bırakmıştır. Bunun da yetersizlikleri görülünce 1990’li yıllarda yeni bir senteze gidilmiştir.

Önceleri ithal ikamesi şeklinde gerçekleştirilen sanayileşme belirli bir sınai üretim alanında ihracata dönük hâle gelebilir. Böylelikle sınai ürün arz esnekliği dolayısıyla ihracatın da arttırılabilme olanakları doğmaktadır. Rekabet gücü olarak geri planda olan bir gelişmekte olan ülkenin söz konusu temel stratejilerin birlikteliğine dayalı Bütünleştirilmiş Sanayileşme Stratejisinin esnekliğinden yararlanabilmesi, ilgili ülkenin rekabet yarışında hızını ve hareket kabiliyetini arttıracaktır. Türkiye, İspanya, Yunanistan ve eski Yugoslavya söz konusu modeli uygulayan ülkelerdendir.