CEVAP:

Özel Durumlar

İş Kanunu, çalışma sürelerine ilişkin genel dü- zenlemelerine işçilerin sağlık durumları veya işin niteliği gereği bazı özel hükümler getirmiştir.

Bunlardan bir tanesi, Sağlık Kuralları Bakımın- dan Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik hükümlerinde ayrıntıları düzenlenen işlerde be- lirli sürenin üzerinde çalışmanın yapılamamasıdır. 

Gerçekten, bazı işlerde günlük çalışma süresi sınır- landırılmıştır. Örneğin, kurşun ve arsenik işleri, gürültülü işler, çimento sanayi işleri, radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler gibi birta- kım işlerde çalışan işçiler günde en fazla yedibuçuk saat çalıştırılabilir (Yön. m.4). Yine, özellikleri be- lirtilen bazı işlerde çalışma süresi daha da az tespit edilmiştir (Yön. m.5). Ayrıca bu tür işlerde çalış- tırılan işçilere fazla çalışma yaptırılamayacağı gibi, bunların söz konusu çalışmadan sonra başka bir işte çalışmaları da yasaktır (Yön. m.6-7).

Kadın işçiler için de çalışma sürelerine ilişkin özel hükümler bulunmaktadır. Gerçekten gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedibu- çuk saatten fazla çalıştırılamaz (Gebe EKİY. m.10).

Bunun gibi, çocuk ve genç işçiler için de İş Ka- nunu çalışma sürelerinde sınırlandırıcı düzenleme- ler getirmiştir. Zorunlu ilköğretim çağını tamam- lamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saat- ten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışan- ların ise günde beş ve haftada otuz saatten fazla ola- maz. Bu süre, onbeş yaşını tamamlamış çocuklar için günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırı- labilir. Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde ise genel durum geçerlidir (İK m.71, f.4,5). Yine, onsekiz yaşını doldurmayanlara fazla çalışma da yaptırılamaz (FÇY. m.8/a).

Ayrıca, bir diğer özel durum da, günlük çalış- ma süresinin haftalık çalışma günlerine bölünerek tespitinin mümkün olmaması durumuna özgüdür.

İş Kanunu’nun 76. maddesinin 1. fıkrası gereğin- ce çıkarılan Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği, kara yollarında, de- mir yollarında ve deniz, göl ve akarsularda hareket halindeki taşıtlarda yapılan ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na tabi olmayan taşıma işlerinde olduğu gibi iş süresinin bir haftanın çalışma günlerine bö- lünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakı- mından imkan bulunmayan işlerde çalışma sürele- rinin bir çalışma dönemi içerisinde kanuni çalışma süresi olarak belirlenmesine imkan tanımıştır. Buna göre, çalışma dönemi, işin yapılmasının gerektirdi- ği en az iki, en çok altı aylık bir denkleştirme sü- resini, çalışma süresi de, bir çalışma dönemindeki toplam iş süresini, ifade eder (Yön m.3). Çalışma döneminin azami süresi altı aydır ve bunu belir- leme yetkisi de işverene aittir (Yön m.4). Bu arada kararlaştırılan çalışma dönemindeki çalışma süre- sinin bir iş haftasına düşen ortalaması da kırkbeş saati geçemez. Böylelikle, günlük iş süresi onbir sa- ati, gece çalışma süresi yedibuçuk saati, profesyonel ve ağır vasıta ehliyeti ile taşıt kullananların günlük çalışma süresi de dokuz saati geçemez.

Günlük azami çalışma süresi 11 saati aşamaz.

Belirtelim ki 6645 sayılı Kanunla yapılan deği- şiklikle yer altı maden işlerinde çalışan işçiler için, yapılan işin özelliğinden ötürü, günlük ve haftalık azami çalışma süresi farklı bir biçimde tespit edil- miştir. Buna göre, bahsi geçen işçiler için yer altın- daki çalışma süresi; haftada en çok otuzyedibuçuk saat olup günlük yedibuçuk saatten fazla olamaz.