SORU: Çalışma yaşamında teknolojik gelişmelerin yol açtığı mekânsal düzenlemeler nasıl açıklanabilir?
CEVAP: Çalışma yaşamında teknolojik gelişmelerin yol açtığı bir diğer önemli etken, mekânsal düzenlemeler olmuştur. Sanayinin gelişimiyle birlikte, kırsal kesimlerde yaşayanlar yoğun şekilde bu bölgelerden büyük kentlere göç etmişlerdir. Bu merkezileşmenin, işlevsel açıdan en karakteristik biçimine yine fabrikalarda rastlanmaktadır. Geleneksel toplumlarda her yerde -evde, tarladayapılabilen çalışma; sanayi toplumlarında, binlerce çalışanı aynı çatı altında barındıran ve disipliner bir düzen içinde örgütleyen fabrikalarda yapılmaya başlanmıştır. Burada amaç, çalışanların üretim sürecine odaklanabilmeleri için tecrit edilebilecekleri belli bir mekân içinde sistematize edilmiş dağılımlarının sağlanmasıdır. Bu dağılım, bir sonraki aşamada işbölümü ile uzmanlaşmaya dayalı bir mekânsal düzen anlayışı getirecek ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda dönüşen çalışma yaşamında her işlem tipine göre ayrı ayrı uzmanlaşmış atölyelerin meydana gelmesine yol açacaktır. Bu sayede belirli bölümlere ayrılan çalışma süreci, emek gücünün teknolojik gelişmeler sayesinde çözülmesiyle - hız, beceri, deneyim, süreklilik, vb. gibi- değişkenler yoluyla çalışanları tümüyle denetim altına almış olacaktır. Anlaşılacağı gibi, sanayi toplumu ile kapitalizmin karakteristiğini oluşturan teknolojik gelişmeler bağlamında, çalışma yaşamı gibi zaman ve mekân da dönüşmüştür.
