CEVAP:

Ceza muhakemesi şartları, muhakemenin yapılmasının kanunkoyucu tarafından varlığı ya da yokluğuna bağlandığı koşullara denir. Eğer muhakeme şartı olarak belirli bir ko- şulun varlığı aranıyorsa ortada olumlu bir muhakeme şartı vardır. Örneğin şikayete tabi suçlarda şikayetin gerçekleşmiş olması olumlu bir muhakeme şartıdır. Buna karşın belirli bir koşulun yokluğu aranıyorsa, bu durumda olumsuz bir muhakeme şartı (muhakeme engeli) var demektir. Örnek vermek gerekirse, sanığın akıl hastası olmaması olumsuz bir muhakeme şartıdır. Nitekim belirli bir hususun yokluğu şart olarak kabul edilmiştir.

Ceza muhakemesi şartları suçun unsurlarından değildir. Bilakis bunlar muhakeme hukukuna ait kurumlardır. Ceza muhakemesi şartının gerçekleşmemesinin fiilin suç ol- masına bir etkisine yoktur. Fiil suç olmaya devam etmekle birlikte, şartın gerçekleşmemesi muhakemenin yapılmasına engel olur. Muhakeme yapılamaması dolayısıyla failin ceza al- maması ise muhakeme şartlarının maddi ceza hukukuna ait kurumlar olduğunu göster- mez. Aksi takdirde muhakeme kurumlarının hemen hepsini, gerçekleşmemeleri bir şek- liyle cezalandırmaya engel oluyor diye maddi ceza hukuku kurumu saymak gerekecektir.

Ceza muhakemesi şartlarının neler olduğu konusunda doktrinde tartışmalar bulun- maktadır. Bu tartışmalara girmemekle birlikte, burada sadece özel önem arzettiğini dü- şündüğümüz bazı muhakeme şartları inceleme konusu yapılacaktır.