CEVAP:

Eski Yunan’daki Stoa öğretisi-haklar teorisi olarak açığa çıkan evrensel hukuk anlayışı Roma İmparatorluğu’nun ideolojisi hâline gelmiş ve en sonunda Hristiyanlığın evrensel birlik düşünce ve arayışının başlangıcı olarak belirmiştir (Gemalmaz, s. 12). Roma Stoasına göre de bir eylemi yapma ya da yapmama konusunda evrensel ölçüt, doğal yasadır. Dönemin düşünürü Cicero Yunan Stoasının düşünce yapısını sürdürmüş ve akıl yoluyla erişilen hukukun kaynağını doğa olarak göstermiştir (Güriz, s. 177-179).
Düşünüre göre insanın var olmasının bazı nedenleri vardır; bu nedenler adaletin prensiplerini keşfetmemizi sağlamış, adalet de bizi hukuka götürmüştür. Bu sebeple meşru bir kanun kaynağını doğadan alır, kaynağı doğa olmayan kanunlar kanun değildir. Roma’daki mevcut yönetimi eleştiren Cicero, bu yüzden sürgüne gönderilmiş, sonra da öldürülmüştür (Aydın, s. 37). Fakat Yunan dönemindeki eşitsizlikçi yapı Roma devletinde de devam etmiş, doğal hukuk düşüncesi pratiğe aktarılamamıştır. Eski Roma’da Cicero ırk, ulus, sınıf farklılıklarına rağmen bütün insanların eşit olduğu düşüncesini savunur. İnsan irade özgürlüğüne sahip olmakla başlı başına bir değer olmaktadır. Gerçek hukuk insan aklından kaynak alır, bu ise değişmez, sonsuzdur. Cicero’ya göre küsmek, çalmak, yalancı tanıklık yapmak toplumlarda hükümdarların isteğiyle yasak edilmiş değildir. Bunların yapılmamasını öngören doğal hukuktur. Bu hukuk Cicero’ya göre değiştirilemez. Yorumcuya da ihtiyaç yoktur. Doğal hukuk Cicero’ya göre insanların haksız hareketlerden kaçınmasını ve ödevlerini yerine getirmelerini söylemektedir.