RESTORASYON VE KORUMA İLKELERİ Dersi KENTSEL MEKÂNDA KORUMA VE PLANLAMA soru detayı:
SORU:
Cumhuriyet öncesi dönemde kensel koruma amaçıyla hangi girişimlerde bulunulmuştur?
CEVAP:
19. yüzyılın özellikle ikinci yarısında koruma anlayışının temelinde, batı ile bütünleşme arayışlarının olduğu söylenebilir. Aynı dönemde koruma, önceleri müzecilik kavramı çerçevesinde ele alınmıştır. Eski eserler, “sahipleri olmayan taşınabilir eşyalar” olarak tanımlanmış ve süreç içinde taşınır kültür varlıklarının müzecilik kapsamında korunup geliştirilmesine ilişkin anlayış gelişmiş ve uygulamalar hazırlanan mevzuata (yasal sisteme) göre yapılmaya çalışılmıştır. Tanımlar daha kapsamlı hale gelmiş, çıkarılan nizamnameler ile eski eserler hukukunun temeli oluşmuş, arkeolojik kazılar başlatılmış ve yurtdışına eski eser çıkartılması kesinlikle yasaklanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda 1906 yılında yürürlüğe giren IV. Asar-ı Atika Nizamnamesi (Eski Eserler Yasası/Tüzüğü) bu dönemin koruma ile ilgili son düzenlemelerdir. Bu yasa da “taşınmaz eski eser” kapsamı daha genişletilmiş, müzecilik çerçevesinde kalan koruma anlayışı aşılmak istenmiştir. Ancak, yine de Asar-ı Atika Nizamnameleri, ağırlıklı olarak müzecilik üzerine yoğunlaşmış ve daha çok klasik kalıntıların korunmasını amaçlamıştır (Özden, 2003: 50).