TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II Dersi CÜMLENİN TAMAMLAYICI ÖĞELERİ: NESNE, YER TAMLAYICISI, ZARF TÜMLECİ soru detayı:
SORU:
Cümle dışı ögelerin özellikleri nelerdir?
CEVAP:
1. Bütün ünlemler ve ünlem grupları, hitaplar cümle dışı ögelerdir. Ünlem grupları; cümleye ahenkli, etkili bir anlatım tarzı getirir; fakat cümlenin kuruluşuna katılmaz. Bu ögeler cümlenin başında, ortasında ve sonunda bulunabilir:
Ah! Keşke talih bana levhanın bu tarafını görmeyi nasip etmemiş olsaydı.
(Ahmet Ağaoğlu) (Ah!)
Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
Gökten ecdad inerek öpse o pak alnı değer.
(Mehmet Akif Ersoy) (Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker!)
2. Cümle içinde yer alan ara sözler ve açıklayıcı cümleler de cümle dışı ögeler
olarak değerlendirilir. Bu ögeler, cümle içerisinde ya iki çizgi arasında ya iki virgül arasında ya da ayraç içerisinde gösterilir:
Yalı halkı -orta ailede olduğu gibi- pencerelerden haykırsalardı, Adnan ağlayacaktı.
(Mithat Cemal Kuntay) (orta ailede olduğu gibi)
Kürklü paltosunun yakası içinde yüzü yarı yarıya kaybolmuş kıranta bir rum
-kıyafetine nazaran zengin bir simsar- yanlarında durdu.
(Reşat Nuri Güntekin) (kıyafetine nazaran zengin bir simsar)
3. Cümleler arasındaki bağlayıcılar da cümle dışı ögelerdir:
Dinle bakalım işitebilir misin
Türküsünü damların, bacaların
Yahut da karıncaların buğday taşıdıklarını
Yuvalarına?
(Orhan Veli Kanık) (yahut da)
Hacı Kalfa: “Yollar maşallah emindir, amma ne olur ne olmaz, peçeni kapa. Senin
suratın öyle her yerde açılacak suratlardan değildir, anladın mı efendim?” demişti.
(Reşat Nuri Güntekin, Çalıkuşu) (Amma ne olur ne olmaz)