İLKÇAĞ FELSEFESİ Dersi Plüralist ve Antropolojik Dönem soru detayı:

CEVAP:

Demokritos’ un algı ve bilgi teorisi de atom teorisinden türetilmiştir. Algı, Demokritos’ a göre, şeylerden ileri gelen ve duyu organlarımız aracılığıyla bize ulaşan akıntı veya cereyanların ruhumuzda meydana getirdiği değişikliktir. Algı hakkındaki bu tanım önemlidir, zira algının ancak atomlardaki hareketler neticesinde, o hareketin duyu organlarımıza ulaşmasıyla birlikte ortaya çıktığını göstermektedir. Örneğin algıladığımız sıcaklık atomun kendisinde bulunan bir nitelik olmayıp ancak onun hareketi neticesinde duyularımızda oluşan bir etkidir. Sıcaklık, soğukluk, renk ve ses atomların kendileriyle nitel bir bağlantıya sahip değildir. Bunlar ancak atomların duyulara bir şekilde etkide bulunması neticesinde var olabilirler. Bizim katı olarak hissettiğimiz cisimlerde atomlar yoğun bir şekilde sıkışmıştır. Yumuşak şeyler atomları seyrek ve aralıklı olan cisimlerdir. Tat alma duyusunda, tatlı olan şeyler düz   atomlardan yapılmışlardır. Acılığa, dil üzerinde gözlenemeyecek kadar küçük sıyrıklar meydana getiren ve sahip oldukları yapıyı tat alma duyusuna aktaran çengelli ya da sivri uçlu atomlar neden olmaktadır. Bilgimiz ise duyular ve aklın işbirliğiyle meydana gelmektedir. Duyular eşyanın sadece hayalini yansıtmaktadır. Duyu organlarının bir kısmı (görme ve işitme) yanılgı yaratmaya çok yatkın iken, diğer bazıları (dokunma) atomların aslî özelliğine (sertliğine) uygun veriler sunabilmektedir. Fakat akıl olmaksızın, duyuların sunduğu bu veriler hep karanlıkta kalacaktır. Genel olarak bakıldığında, bilgi duyuların bize ulaştırdığı suretlerden hareketle ortaya çıkıyor olmakla birlikte, onun tekemmül etmesi ancak aklın devreye girmesi ile mümkündür. Ancak, şurası da hatırda tutulmalıdır ki, Demokritos duyuları bilginin imkânı açısından öncelikli kaynak olarak görmekte, fakat bunların bize eşyanın yalnızca görünüşünü aktarabileceğini, onların özünü ise asla tam olarak kavrayamayacağını düşünmektedir.