ULAŞTIRMA SİSTEMLERİ VE YÖNETİMİ Dersi TAŞIMA TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ soru detayı:
SORU:
Denizyolu Taşımacılığını açıklayınız.
CEVAP:
Denizyolu taşımacılığı açık denizlerde gerçekleştirilen ve bunun için tasarlanmış uygun deniz araçlarının kullanıldığı bir taşıma türüdür. Denizyolu taşımacılığı diğer taşıma türlerine oranla en düşük birim taşıma maliyetine sahip olan taşıma şeklidir. Buna karşılık denizyolu taşımacılığının operasyonel hızı diğer taşıma türleri ile karşılaştırıldığında son derece düşüktür. Aynı zamanda birim operasyonda çok yüksek hacme sahip yükler denizyolu ile taşınabilmektedir. Denizyolu taşımacılığı kendi içerisinde çok sayıda türe sahiptir. Denizyolu taşımacılığının bu türleri farklı nitelikte faktörler çerçevesinde tanımlanabilmektedir. Bu sınıflamalarda birinci temel faktör denizyolu taşımacılığının coğrafi sınırları ve yasal düzeyde sınırlılıkları ile ilgilidir.
Buna göre denizyolu taşımacılığı, kabotaj taşımacılığı ve uluslararası denizyolu taşımacılık olarak iki sınıfa ayrılabilmektedir. Kabotaj taşımacılığı, bir ülkenin kendisine ait iki limanı arasında yapılacak taşımaları ifade etmektedir. Buna göre aynı ülkenin bayrağını taşımayan gemilerin ülke içerisinde kalan iki liman arasında taşıma yapabilmesi mümkün olmamakta, sadece ülkenin bayrağına sahip gemilerle taşıma yapılabilmektedir. Uluslararası denizyolu taşımacılığı ise bir ülkenin belirli bir limanından başlayan ve bir başka ülkenin limanında sona eren, dolayısıyla en az iki ülke arasında gerçekleştirilen denizyolu taşıma operasyonlarıdır. Bu tür taşımalara deniz aşırı taşımalar adı da verilebilmektedir. Kabotaj taşımacılığının uluslararası denizyolu taşımacılığından temel farklarından birisi rekabetin söz konusu olmamasıdır. Kabotaj taşımacılığı uluslararası rekabete açık bir taşıma şekli değildir. Diğer bir fark ise verilen hizmet yönündedir. Kabotaj taşımacılığında verilen hizmet sadece iç piyasaya yöneliktir.
Denizyolu taşımacılığında bir diğer ayrım ise taşıma hizmetinin özellikleri yönündedir. Denizyolu ile sağlanan taşıma hizmeti sürekli, belirli bir zaman ve hizmet tarifesine sahip bir taşımacılık ise bu taşımacılık şekli layner taşımacılık olarak adlandırılmaktadır. Layner taşımacılıkta kalkış limanı, varış limanları, geminin izleyeceği güzergâh, süreler, ücretler ve diğer taşımayı ilgilendiren hususlar önceden belirlenmiştir. Bu grupta yer alan diğer taşıma şekli
olan tramp taşımacılık ise herhangi bir tarifeye dayanmayan, yük olduğu ve bir gemi ile eşleştirildiği sürece taşımanın yapılabildiği, kuralların önceden belirli olmadığı bir denizyolu taşıma şeklidir. Tramp taşımada kurallar ve anlaşma hükümleri o süreçteki koşullara göre belirlenmektedir. Kuru yük ve dökme yük taşımaları çoğunlukla tramp taşımacılık şeklinde yapılırken, konteyner ve Ro-Ro türü taşıma operasyonları layner taşımacılık şeklinde yapılmaktadır. Bir diğer sınıflama ise taşınan yükün türü ve özellikleri çerçevesinde yapılabilmektedir.
Buna göre denizyolu taşımaları, kuru yük taşımacılık ve sıvı yük taşımacılığı şeklinde iki ana gruba ayrılmakta, kuru yük taşımaları, konteyner, kuru yük ve kargo ile dökme yük taşımaları şekillerinde yapılırken, sıvı yük taşımacılığı; tanker, kimyasal, obo vb. taşımacılık alt türlerine ayrılabilmektedir.