SORU: Din-gelenek ilişkisi nasıldır?
CEVAP: Dünden bugüne toplumlarda süregelen beşeri bir olgu olarak anlaşılan gelenek, üzerine çok farklı şeyler söylenmiştir. Bazı düşünürlere göre gelenek süreklilik anlamına gelen bir kategori, bazılarına göre ise bir sosyal yapı ögesidir. Hatta gelenekçi olarak bilinen bazı düşünürlere göre ise insanlığın başından beri süregelen ve dinin bile özünü oluşturan degişim dışı bir olgudur. Doğu ve Batı’da bu anlayış farkları varlığını sürdürmektedir. Bütün kültür oluşumlarında olduğu gibi din gelenek ilişkisi karşılıklıdır. Gelenek varlığını sürdürebilme için dinin kutsayıcılığına dayanırken din de sürekliliğini sağlamada gelenekten yararlanmaktadır. Bütün kültür oluşumlarında olduğu gibi geleneğin oluşumunda da dinin önemli bir yeri vardır. Ancak din de sürekliliğini gelenekleşebilmeye borçludur. Burada problem, geleneğin din yerine konulmasında kendini gösterir. Bir din, yapı veya değer olarak geleneğe indirgendiği zaman yanlış olur. Çünkü gelenek nasıl algılanırsa algılansın doğası itibarıyla dünyevi bir şeydir. Ama din aşkın bir kökene sahiptir. Dinin geleneğe indirgendiği durumlarda dinî anlayış daha çok gelenekçilik formatında gerçekleşir. Burada gelenekçilik dine süreklilik kazandırıp ona hizmet ediyor gözüküyorsa da sonuç her hâliyle böyle değildir. Belki daha fazlasıyla gelenek kendini din ile inşa edip pekiştirmektedir. Bir bilinç düzlemini paylaşsalar da din ve gelenek farklı tabiatlara sahiptirler. Gelenek kendine özgülüklerde var olmak isterken de din ile uyuşması söz konusu değildir. Bu genel sakıncalar gelenek-İslam ilişkisinde de geçerlidir.
