AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI Dersi Afetlerde Uygulanan Ekonomi Politikaları soru detayı:
SORU: Doğal afetlerin zararları finanse edilmeye çalışılırken ortaya çıkan engeller nelerdir?
Doğal afetlerin zararları finanse edilmeye çalışılırken ortaya çıkan engeller nelerdir?
CEVAP: Doğal afetlerin zararları farklı şekillerde finanse edilmeye çalışılırken temelde dört engelle karşılaşılmaktadır:
-
Siyasî endişeler: İyi yönetilmeyen afet süreçleri ve afetler sonrası görülen olağanüstü zararlar siyasi iktidarlara oy kaybettirir. Afet öncesinde yapılması gereken ama idarî beceriksizlikler nedeniyle alınamayan tedbirler nedeniyle can ve mal kaybı yaşayan hane halkları hükümetlere tepki gösterir. Hükümetler ise böyle durumlarda afet kayıplarını tam olarak açıklamak istemez.
-
Ahlaki tehlike: Bir ilişki içinde olan iki tarafların farklı bilgilere sahip olmasından kaynaklanan sorun- lara ahlaki tehlike adı verilir. Eğer taraflardan biri doğru bilgiye sahipse güç kazanır, yanlış veya eksik bilgiye sahip olan taraf ise güç kaybeder. Taraflarından biri, diğer taraf aleyhine aralarındaki anlaşmadan yararlanacak şekilde davranışını değiştiriyorsa ahlaki tehlike doğar. Örneğin meskenini yangın sigortası yaptırmış birisi eğer yangını önleme konusunda eskisi kadar dikkatli davranmıyorsa ahlaki tehlike ortaya çıkmış demektir. Doğal afetlerde de bu şekilde sigorta anlaşması suistimal edilebilmektedir. Suistimal edilen kişiler zamanla sigorta piyasasından geri çekildiği için sigorta primleri de yükselmektedir. Bir sigortada taraflardan biri kötü niyetli ise aslında yüksek prim ödemesi gerekilirken prim seviyeleri düşük kalmakta, bu ise sigorta şirketlerini zor durumda bırakmaktadır.
-
Zamansal Tutarsızlık: Afetler büyük ekonomik zararlara yol açtığı için bu zararları finanse etmek üzere afet öncesi ve sonrasında azımsanmayacak ölçüde fon toplanılması, ama bunun yanında da afetlerin hasarlarına hazırlıklı olmak için çalışılması (altyapı, binaların sağlamlaştırılması, fiziksel mekânların uyarlanması, eğitim faaliyetleri vb.) gerekmektedir. İşte afetlerin gerçekleşmesi ile afet önlemlerinin alınması süreci çakışmadığı için “zaman tutarsızlığı” adı verilen sorun yaşanmaktadır.
-
Afetler İçin Tasarruf Etme Çelişkisi: Doğal afetlere dönük önlemler almak isteyen hükümetler çok sayıda günlük ödeme yapmaları gerekirken ne zaman ortaya çıkacağı kesin olamayan bir afet için tasarruf yapmakta ve yapabiliyorlarsa da bunları halka açıklamakta zorlanır. Maaşları, borç faizi ödemelerini, terörle mücadeleyi zorlukla finanse eden hükümetler gelecekte ortaya çıkacak afetler için bugünden yapacakları birikimleri açıklamakta güçlük çeker.
Doğal afetlerin zararları farklı şekillerde finanse edilmeye çalışılırken temelde dört engelle karşılaşılmaktadır:
-
Siyasî endişeler: İyi yönetilmeyen afet süreçleri ve afetler sonrası görülen olağanüstü zararlar siyasi iktidarlara oy kaybettirir. Afet öncesinde yapılması gereken ama idarî beceriksizlikler nedeniyle alınamayan tedbirler nedeniyle can ve mal kaybı yaşayan hane halkları hükümetlere tepki gösterir. Hükümetler ise böyle durumlarda afet kayıplarını tam olarak açıklamak istemez.
-
Ahlaki tehlike: Bir ilişki içinde olan iki tarafların farklı bilgilere sahip olmasından kaynaklanan sorun- lara ahlaki tehlike adı verilir. Eğer taraflardan biri doğru bilgiye sahipse güç kazanır, yanlış veya eksik bilgiye sahip olan taraf ise güç kaybeder. Taraflarından biri, diğer taraf aleyhine aralarındaki anlaşmadan yararlanacak şekilde davranışını değiştiriyorsa ahlaki tehlike doğar. Örneğin meskenini yangın sigortası yaptırmış birisi eğer yangını önleme konusunda eskisi kadar dikkatli davranmıyorsa ahlaki tehlike ortaya çıkmış demektir. Doğal afetlerde de bu şekilde sigorta anlaşması suistimal edilebilmektedir. Suistimal edilen kişiler zamanla sigorta piyasasından geri çekildiği için sigorta primleri de yükselmektedir. Bir sigortada taraflardan biri kötü niyetli ise aslında yüksek prim ödemesi gerekilirken prim seviyeleri düşük kalmakta, bu ise sigorta şirketlerini zor durumda bırakmaktadır.
-
Zamansal Tutarsızlık: Afetler büyük ekonomik zararlara yol açtığı için bu zararları finanse etmek üzere afet öncesi ve sonrasında azımsanmayacak ölçüde fon toplanılması, ama bunun yanında da afetlerin hasarlarına hazırlıklı olmak için çalışılması (altyapı, binaların sağlamlaştırılması, fiziksel mekânların uyarlanması, eğitim faaliyetleri vb.) gerekmektedir. İşte afetlerin gerçekleşmesi ile afet önlemlerinin alınması süreci çakışmadığı için “zaman tutarsızlığı” adı verilen sorun yaşanmaktadır.
-
Afetler İçin Tasarruf Etme Çelişkisi: Doğal afetlere dönük önlemler almak isteyen hükümetler çok sayıda günlük ödeme yapmaları gerekirken ne zaman ortaya çıkacağı kesin olamayan bir afet için tasarruf yapmakta ve yapabiliyorlarsa da bunları halka açıklamakta zorlanır. Maaşları, borç faizi ödemelerini, terörle mücadeleyi zorlukla finanse eden hükümetler gelecekte ortaya çıkacak afetler için bugünden yapacakları birikimleri açıklamakta güçlük çeker.