CEVAP:

Doğal kaynakların alternatif kullanma yöntemleri araştırılırken üzerinde durulması gereken bir başka konu ise, doğal tekellerdir. Bilindiği gibi herhangi bir
üretim alanında bir tekel oluştuğu zaman, yani üretim tek bir firma tarafından gerçekleştirildiği zaman, üretim miktarı, olabileceğinden daha düşük, ürün fiyatı da olması gerekenden daha yüksek olur. Böyle bir durumda genellikle toplum refahının azaldığı ileri sürülmektedir. Doğal kaynakların üretime alınması ve üretime elverişli hale getirilmesi genellikle yüksek miktarda sabit sermaye yatırımlarının (masraflarının) yapılmasını gerektirir. Bir ormanda tomruk üretimi için gerekli yolların açılması ve tesislerin kurulması, aynı şekilde çok amaçlı bir barajın inşası büyük sabit masrafların yapılmasını gerektirdiği gibi, bu masrafların ürün geliri ile karşılanması için uzun süre beklenilmesi gerekir. Bu durum, doğal kaynaklarla ilgili devlet yatırımlarını bir çeşit doğal tekele dönüştürür. Kurulu orman işletmeleri, geniş bir bölgeye hizmet veren sulama şebekeleri, kentsel su ve kanalizasyon sistemleri bu tip doğal tekele örnek olarak verilebilir. Çünkü özel sektörün, bu ölçüde sabit masrafları göze alabilmesi, özellikle yatırımın olgunlaşma süresi uzun olduğunda, kolaylıkla mümkün olmaz.

Doğal tekel teorisi, 19. yüzyılın ortalarına kadar giden uzun tarihsel bir gelişime sahip bulunmaktadır. 19. yüzyıl, bazı iş kollarında tekellerin varlığına rağmen, Amerikan ve İngiliz ekonomilerinde laissez faire anlayışının hakim olduğu ve düzenlemeye tabi olan tekellerin bazı endüstrilerde daha iyi bir performans gösterebileceği fikrinin henüz geniş bir kesimce paylaşılmadığı bir dönem olarak anılmaktadır. Doğal tekeller; (i) sınırlı doğal kaynakların arzına dayalı olanlar (elmas üretimi),  (ii) ticari gizlilik ya da özel haklardan yararlananlar (patent) ve (iii) faaliyetlerin çok özel bazı niteliklerinden dolayı ortaya çıkanlar tekeller olarak sınıflandırılabilir. Su kanalları, demiryolları, doğalgaz, elektrik, telgraf hatlarını işleten firmaları içeren üçüncü kategorinin doğal tekellerin en önemlisi olduğuna işaret edilmektedir. Bu sınıftaki doğal tekeller, daha çok rekabetin kendisini yıkıcı bir süreç haline getiren koşullardan kaynaklanmaktadır. Burada üç koşul söz konusu olup, bir tekelin ortaya çıkması için bunların tamamının bulunması zorunlu olacaktır. Bunlar; (i) hizmete sunulan ürünün niteliği, fiyatındaki küçük bir değişmede alıcıları bir üreticiden diğerine yöneltecek türde olmalı, (ii) faaliyetin doğası, birbirleriyle rekabet eden çok sayıda tesisin ortaya çıkmasını imkansız kılmalı ve sektörün geniş ölçekli üretime dayalı özelliğinden veya birbiriyle rekabet edecek tesislerin çoğalmasını engelleyen fiziksel zorluklardan kaynaklanmalı ve (iii) sabit maliyetlerin değişken maliyetlere oranı yüksek olmalıdır.