CEVAP:

İkinci Soğuk Savaş’ın başlamasıyla eş zamanlı bir biçimde, uluslararası ekonomik
sistemin yeniden yapılanması Doğu Bloku’nun çöküşünün en önemli nedenlerinden birini oluşturdu. Aslında petrol krizi bir petrol ihracatçısı olan SSCB’nin petrol gelirlerini büyük oranda arttırmıştı. Fakat SSCB’nin kısa vadede ekonomik olarak güçlenmesine neden olan bu gelişme orta vadede ise çöküşün nedenlerinden birini oluşturdu.

Bloklararası yumuşamaya rağmen özellikle nükleer silahlarda ABD’nin gerisinde
olan SSCB, dengeyi sağlamak için Brejnev Dönemi’nde askerî harcamaları
sürekli olarak arttırdı. Sofistike silah sistemlerinin geliştirilmesi ve Sovyet donanmasının büyük oranda genişletilmesi doğrultusunda konvansiyonel silahlanmayı da içeren bu politika, askerî harcamalarda yarattığı düzenli artış ile Sovyet ekonomisi için büyük bir yük oluşturdu. ABD ile girişilen uzay yarışı ve az gelişmiş ülkelerde Sovyet etkinliğini arttırma amacıyla verilen askerî ve ekonomik yardımlar bu süreci körükledi. Ekonomiye binen bu yük Sovyet ekonomisinin kendini yeniden üretememesi dinamiğiyle birleşince daha da belirginleşti. 3. Endüstriyel Devri’nin yakalanamamış olması Sovyet ekonomisinin uluslararası rekabet gücünü zayıflatarak ihracat gelirlerinin düşüşüne de neden oldu. 1970 yılından itibaren Sovyet ekonomisindeki tüm göstergeler sürekli bir gerilemeyi göstermekteydi. SSCB’nin dünya üzerindeki ekonomik gücü öylesine bir gerileme sürecine girmişti ki 1960’ta başlıca ihracat kalemlerini makine, makine ekipmanları, ulaşım araçları, metal ya da metal ürünlerinden oluştururken 1985 yılına gelindiğinde ise ihracat içinde petrol ve doğalgaz gibi enerji ürünlerinin payı % 53’e çıkmıştı. SSCB’nin ithalatı içinde sanayi ürünlerinin payı ise % 60’a ulaşmıştı. İhracat gelirlerindeki düşüş tam da o dönemde ortaya çıkan petrol krizinin neden olduğu enerji kaynakları ihracı ile ikame edildi. Söz konusu durum ülkenin ekonomik durumundaki kötü gidişi bir süreliğine perdelese de bu kaynakların askerî harcamalar için kullanılması ve bundan daha önemlisi Sovyet ekonomisinin dayandığı endüstriyel sektörlerin geri dönülmez bir biçimde demode olması, SSCB ve Doğu Bloku’nun ve de bir yapı ve model olarak sosyalizmin çöküşünün temel nedenlerinden birini oluşturdu.