CEVAP:

• Konularına Göre: Üzerinden alındığı vergi
konularına göre vergileri gelir, servet ve harcama
(tüketim) vergileri olmak üzere üç gruba ayırmak
mümkündür. Bunlara bir de kişinin fiziki varlığı
üzerinden alınan ve pratikte uygulaması
bulunmayan baş vergisi (kelle başına alınan
götürü vergi) eklenebilir. Bu ayrımı matrahın akış
ya da stok olma özelliğine göre de yapmak
mümkündür.
• Oran Yapısına Göre: Vergileri gelire göre
değişen oran yapılarına göre artan oranlı vergiler,
düz oranlı vergiler ve azalan oranlı vergiler
olmak üzere üç gruba ayırmak mümkündür.
• Spesifik ve Ad Valorem: Vergi konusunun
büyüklük ya da ağırlık miktarına dayandığı
vergilere spesifik vergiler denir. Vergi
konusunun değeri üzerinden alındığı vergilere ad
valorem vergiler denir. Motorlu taşıtlar vergisi
spesifik vergilere, katma değer vergisi ve bütün
dolaysız vergiler ise ad valorem vergilere örnek
gösterilebilir.
• Objektif ve Subjektif: Vergiler objektif ve
subjektif vergiler şeklinde sınıflandırılabilir.
Subjektif vergiler mükellefin kişisel ödeme
gücüne göre ayarlanan vergilerdir. Objektif
vergiler ise kişisel özelliklerden (kişisel, ailevi,
medeni durum ve diğer özellikler) bağımsız olup,
faaliyetler ya da işlemler (alım, satım ya da elde
tutma gibi) üzerinden alınan vergilerdir.
Dolayısıyla objektif vergilerde yükümlü ile
verginin konusu arasında bir ilişki yoktur. Bu
anlamda gelir vergisi ve veraset vergisi subjektif
gruba, damga vergisi, tüketim vergileri ve
gümrük vergisi ise objektif vergilere örnek
gösterilebilir.
• Genel ve Özel: Vergiler genel (geniş tabanlı)
vergiler ve özel (dar tabanlı) vergiler şeklinde de
sınıflandırılabilir. Genel vergi, bütün vergi
matrahını kapsayan ve hiçbir istisna, muafiyet ve
indirime yer vermeyen vergidir. Hiçbir istisnanın
uygulanmadığı katma değer vergisi genel vergiye
örnek gösterilebilir. Özel vergi ise vergi
matrahının sadece belli bir kısmını vergiye tabi
tutan ya da genel vergi matrahından birtakım
istisna ve indirimlerin yapılmasına izin veren
vergidir. Dolayısıyla özel bir vergi, bir ya da az
sayıda ürün üzerine ya da sadece gelir üzerine
konur ve böylece bütün vergi matrahı
vergilendirilmez.
• Geçici ve Sürekli: İlke olarak vergiler sürekli
uygulanacak şekilde uygulamaya konurlar.
Günün koşullarına uydurmak için zaman zaman
değişikliğe uğrasalar bile bu sürekliliklerini
bozmaz. Buna karşılık uygulamaya konulması
sırasında belirli bir süre ile sınırlandırılan vergiler
ise geçici vergilerdir.
• Ayni ve Nakdi: Vergiler, vergi ödemede
kullanılan araçlara göre ayni ve nakdi vergiler
olarak sınıflandırılabilirler. Tarihte geniş
uygulama alanı bulmuş olan ayni vergiler, mal ya
da hizmet şeklinde ödenen vergilerdir. Bu
vergilere savaş gibi olağanüstü dönemlerde ve
belli bazı konularda geçici olarak
başvurulmuştur. Para ile ödenen vergilere nakdi
vergi denir. Günümüzde vergiler genellikle nakdi
(parasal) olarak ödenmektedir.
• Düzenleyici ve Tamamlayıcı: Vergiler
düzenleyici vergiler ve tamamlayıcı vergiler
şeklinde de sınıflandırılabilir. Düzenleyici
vergiler; kullanımı topluma, büyük maliyetler
yükleyen malların tüketimini kısmak ve/veya
vergiye rağmen kullanmaya devam edenleri
cezalandırmak için uygulanan vergilerdir.
Tamamlayıcı vergiler ise vergilemeye ilişkin
amaçların gerçekleştirilmesi bakımından
birbirleri ile uyumlaştırılan vergilerdir. Bu
anlamda kişisel bir harcama vergisi, gelir
vergisini tamamlayıcı bir vergi olarak
kullanılabilir.