SORU: Dönem sonunda kasada mevcut yabancı paralar nasıl değerlenir?
CEVAP: Dönem sonunda kasada mevcut yabancı para Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre değerlenir. Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesinde Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin tekerrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsa rayici yok ise, değerlemede uygulanacak kur Maliye Bakanlığı’nca tespit olunur. Bu maddenin hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir şeklinde ifade edilmiştir. Ülkemizde serbest yasal kambiyo borsası olmadığından değerlemede T.C. Merkez Bankası tarafından belirlenen kurlar esas alınır. Yabancı paralar (efektifler) Merkez Bankası’nın belirlediği efektif alış kurları ile değerlenir. Maliye Bakanlığı da değerlemede esas alınacak kurları (Merkez Bankası’nın belirlemiş olduğu alış kurlarını) Vergi Usul Kanunu tebliği ile yayınlar. Dönem sonunda ayrı alt hesaplarda yer alan her yabancı para tek tek değerlenir. Değerlemeden önce kasa noksanı veya fazlası olup olmadığı tespit edilir. Yani muhasebe dışı envanter sonucu (sayım sonucu), muhasebe içi envanter sonucu (kayıtlardaki döviz hesabı kalanı) ile karşılaştırılır, fark yok ise değerleme yapılır. Mevcut yabancı para V.U.K. tebliğinde belirtilen kur ile çarpılır. Bu çarpım sonucu bulunan tutar ile alt hesaptaki Türk Lirası üzerinden yabancı para hesabı kalanı arasındaki fark kambiyo karı veya zararı olarak kaydedilir. Dönem sonunda Maliye Bakanlığı kuru üzerinden değerlenmiş yabancı paranın Türk Lirası tutarı hesap kalanından yüksek ise kambiyo karı, düşük ise kambiyo zararı söz konusudur. Kambiyo karları 646. Kambiyo Karları hesabına; kambiyo zararları 656. Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. İstenirse yabancı paralar (muhasebe sistemi içinde) Nazım Hesaplarda da izlenebilir. Nazım Hesaplara kayıtlar yabancı para birimi üzerinden de yapılabilir. Nazım Hesaplar, işletmenin varlıkları ve bu varlıkların finansmanındaki kaynaklar üzerinde olumlu ya da olumsuz etkisi olmayan, sonuç hesaplarını ilgilendirmeyen, ancak hatırlatmak ve istatistiki bilgi sağlamak amacıyla izlenmesi gereken işlemler için kullanılan hesaplardır. Nazım Hesaplarda izlenen işlemler, işletmenin varlıklarında kıymet hareketine neden olmamasına ya da işlemin yapıldığı anda kıymet hareketi meydana getirmemesine karşın, ileri bir tarihte kıymet hareketine neden olabilecek işlemlerdir. Nazım Hesap tutarları bilançoda aktif-pasif toplamlarına dahil edilmezler.