SORU: Dünya ticaret örgütünün oluşumu hakkında bilgi veriniz.
CEVAP: Uluslararası ticareti serbestleştirmek ve düzene kavuşturmak amacıyla 1947 yılında GATT 23 ülke tarafından imzalanmış ve 1948 yılında yürürlüğe girmiştir. Ancak geçici olarak düşünülen GATT, Uluslararası Ticaret Örgütü’nün ülkelerarası anlaşmazlık sonucu kurulamaması dolayısıyla, 1995 yılına kadar (47 yıl boyunca) görevlerini yerine getirmiştir. GATT faaliyetlerini dört temel prensip çerçevesinde yönlendirmiştir
- En Çok Kayrılan Ülke Kuralı: DTÖ anlaşmalarına göre, ülkeler kendi ticari ortakları arasında ayrım yapamazlar. Bir DTÖ üyesi ülke diğer bir ülkeye bir ayrıcalık tanımışsa (daha düşük bir gümrük vergisi oranı gibi), bunu tüm diğer ülkelere de uygulamak zorundadır. Bu uygulamanın bazı istisnaları vardır. Serbest ticaret anlaşması dahilinde karşılıklı olarak ayrıcalıklar tanınabilir. Gelişmekte olan ülkelere özel erişim hakkı verilebilir. Bir ülke diğer ülkelerden kurallara uygun olmayacak şekilde işlenmiş ürünlere karşı engelleri artırabilir.
- Müzakere Yoluyla Ticaretin Daha Serbest Olması: Ticari engeller gümrük vergileri (tarifeler), ithalat yasakları, miktar kısıtlamaları (kotalar) gibi önlemleri içerirken, bürokrasi ve kur politikası gibi bazı uygulamalar da bu kapsamda değerlendirilmektedir. Ticaret serbestisi için bu engellerin kaldırılması gereklidir. Doha Kalkınma Gündemi altında 9’uncusu gerçekleştirilen görüşmelerde öncelikle ithal malları üzerindeki tarifelerin düşürülmesi üzerinde durulmuştur.
- Bağlayıcılık ve Şeffaflık Yoluyla Öngörülebilirlik, Rekabetin Artırılması ve Ekonomik Gelişmenin Sağlanması: DTÖ, uluslararası ticaretin serbestleştirilebilmesi için ülkelerin uygulamalarının belirgin ve bağlayıcı olması gerekliliği üzerinde durmuş, rekabetin artırılabilmesi için ülkelerin teşvik, yardım ve sübvansiyon uygulamalarına sınır getirmesi ve eğer gerekiyorsa ithalatı kısıtlama aracı olarak sadece tarifelerin kullanılmasını öngörmüştür.