SORU: Eda edileceği vakit açısından Vacib’in ayrımları nelerdir?
CEVAP: Edâ edileceği vakit açısından vâcib, mutlak vâcib ve mukayyed vâcib olmak üzere iki kısma ayrılır. • Mutlak vâcib, Şâri‘in yapılması için belirli bir vakit tayin etmediği vâciptir. Örneğin keffâretler, belirli bir zaman belirtilmeden yapılmış nezirler (adak), Ramazan orucunun kazası, mutlak vâcib türündendir. • Mukayyed vâcib, Şâri‘in yapılması için belirli bir vakit tayin ettiği vâciptir. Bu tür vâcibin yapılması için bir başlangıç ve bitiş vakti vardır. Şayet mükellef, bu vakit içinde yerine getirmezse vâcib kaçırılmış ve yerine getirilmemiş olur. Örneğin namaz, oruç ve hac bu türden birer vâciptir. • Geniş zamanlı ( Müvessâ ) vâcib: Vâcibin yapılması için belirlenen vakit, hem bu vâcibin hem de bu vâcib cinsinden başka bir vâcibin yapılmasına imkan tanıyacak genişlikte ise buna müvessâ (geniş zamanlı) vâcib denir. Örneğin beş vakit namaz, bu türe girer. Çünkü bir namaz vaktinde birden fazla namaz kılmak mümkündür. • Dar zamanlı (mudayyak ) vâcib: Vâcibin yapılması için belirlenen vakit, sadece bu vâcibin yapılmasına imkan tanıyor ve bu vâcib cinsinden başka bir vâcibe yetmiyorsa buna mudayyak (dar zamanlı) vâcib denir. • Müşkil zamanlı vâcib: Bu, bir yönden geniş zamanlı vâcibe, diğer yönden dar zamanlı vâcibe benzeyen vâciptir. Hac, bu tür bir vâciptir. Şöyle ki, yılda bir kere yapılması yönüyle hac, dar zamanlı vâcibe; hac törenlerinin, hac mevsiminin tamamını kapsamaması yönüyle de geniş zamanlı vâcibe benzer.
