CEVAP: Geleneksel ve modern eğitimin bir arada bulunduğu her ülkede en az ikili sistem söz edilebilir. Mesela modern eğitimin 19. yüzyılın ikinci yarısında Eğitim Bakanlığının çatısı altında toplanmasıyla İngiltere’de, geleneksel eğitimle birlikte iki alt sistemden oluşan ikili sistem [dualsystem] ortaya çakmıştı. Fransa hariç diğer Batı Avrupa devletlerinde de durum İngiltere’dekine benzerdi. Fakat Osmanlı eğitim örgütlenmesini de bu ikili sisteme oturtma yaklaşımı, tarihî olgularla çelişmektedir. Tanzimat’tan itibaren Meşihat’a bağlı medreseler hariç bütün eğitim kurumları Maarif Nezaretine bağlanarak hukuki bakımdan iki başlı yahut ikili bir sistem ortaya çıkmış olmakla beraber, gayrimüslim cemaat okulları, yabancı devletlerin okulları ve misyoner okulları büyük devletlerin himayesinde, devletin gözetim ve denetiminden uzak bir şekilde faaliyet göstermişlerdi.