SORU: Emevi Devleti’nin yıkılma sebepleri nelerdir?
CEVAP: Emevi Devleti’nin yıkılma sebepleri şöyle sıralanabilir: • Emeviler dört halife döneminden kalan istişare temeline dayalı, ehliyeti esas alan, şura ve biat esasları etrafında kurumlaşan hilafet sistemini değiştirerek yerine kuvvete dayalı ve babadan oğula ya da bir aileden bir diğerine intikal eden saltanat uygulamasını getirdiler. Bu evrensel İslam devleti idealinin yerini gitgide etnik unsurlara dayalı bir hükümdarlığa bırakması demekti. Böylece hilafet mutlak verasete dayalı bir hükümdarlığa dönüşmüş, haliyle de meşruiyeti tartışılır olmuştu. Nitekim devlete karşı yürütülen Şii, Zübeyri, Harici ve Abbasi propagandaları da bu argümandan beslenmekteydi. • Hilafet anlayışındaki bu değişim aynı zamanda cahiliye döneminin kabilecilik saplantısının tekrar ortaya çıkması demekti. İslam ile birlikte yok olan bu anlayış, yeni fetihlerle beraber siyasi ve iktisadi menfaatler uğruna tekrar hortlayarak eski düşmanlıkların körüklenmesine neden oldu. Artık Kuzeyli-Güneyli ya da Mudari-Yemeni rekabeti iktidar üzerinden yürütülüyordu ki bu da meşru sayılmayan hilafete karşı yürütülen isyanların temel motivasyonu olarak devletin çöküşünü hızlandırdı. • Emevi Devleti’nin çöküşünü belirleyen en temel sorun, yine onun en belirgin özelliği, bir Arap Devleti oluşu, yani Arap ırkçılığıydı. Bu taassupla Müslüman olsalar da Arap olmayan tebaa, Arapları sahibi oldukları haklardan mahrum edildiler. Bu yüzden mevali yönetimden nefret ettiği gibi onu yerinden etmeye çalışan her türlü muhalif hareketin destekçisi olmuş, nitekim Emevileri ortadan kaldırmayı hedefleyen Abbasi hareketi de bundan beslenmiştir. • Emevi yöneticilerin Müslümanların hafıza ve maneviyatlarında derin izler bırakan Hz. Hüseyin’in şehit edilmesi, Medine’nin işgali, ve Kabe kuşatmaları gibi adlarının karıştıkları bazı olaylar toplumla devletin arasının açılmasına neden olmuş ve bu da fikri ihtilaflara zemin oluşturmuştur. • II. Velid’in halifelikten indirilmesi esnasında aile içinde çıkan iç mücadele handen haliyle devletin akıbeti açısından dönüm noktası olmuştur. Böylece Emevilerin hakimi olduğu ve iktidarlarının en büyük destekçisi Suriye ikiye bölünmüştür.
