CEVAP:

Farsça’ya özgü sayılabilecek
seslerden biri, iki türlü söylenişi bulunan ve alfabede ? harfiyle temsil edilen sestir. Boğaz sonunda dil
köküyle art damak arasındaki bir daralma noktasından çıkar. Bu ses aslında Türkçe’nin de tanıdığı
bir sestir; ancak bu dönemde şehirli dilinde gerçek
değeriyle söylenmediğini bu yüzyıllara ait gramerlerden öğreniyoruz. Türkçe’de bu ses bir taşralı ağzı
sesi olarak yaşamış ve hâlen de yaşamaktadır.
Farsça’da tıpkı Arapça’daki gibi boğazlı tonsuz bir
art damak sesidir. Hem kendi kelimelerinde, hem de
Arapça’dan alınma kelimelerde kendi ses değeriyle kullanılmıştır: ??? havf “korku”, ?? har “eşek”, ??? hıred
“akıl”, ????? hargûş “tavşan”, ??? hûb “güzel”, ????
hurde “küçük, parça”, ?? yah “buz” gibi. Türkçe söyleyişte bu sesin değeri değiştirilmiş, ? he gibi söylenmiştir.
İkinci tür ? Farsça’ya özgü dudaksıl (labial)
bir ?‘dır. Dudakların yuvarlaklaştırılmasıyla çıkarılır. Sesin bu niteliğini belirtmek için önüne her
zaman bir ? vav yazılır: ???? hv
îş “kendi”, ????
hv
âb “uyku”, ???? hv
ân “sofra”, ????? hv
??????? ,âce
üstühv
ân “kemik” gibi. Bu ? vav bir ünlü ya da ünsüz sesi göstermediği için “okunmayan vav” (vâv-ı
ma‘dûle) diye anılmıştır. Bu gibi kelimelerin Türkçe metinlerdeki yazılışları Türkçe’deki söylenişlerini
değerlendirmeye imkân verir. Bu da sonuç olarak
böyle bir sesin Türkçe’ye geçmediğidir. Aslında
Farslar da bu sesi zamanla terk etmişler, ünlüsü kısa
hecelerde a’yı o’ya çevirmişlerdir: ???? yerine ???
hoş, ???? yerine ??? hor gibi.