OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I Dersi Alfabe İşaretlerinin Ses Değerleri II: Ünsüzler soru detayı:
SORU:
Farslar Arap alfabesini aldıkları zaman bu alfabede kendi dillerine özgü sesler için aslında dört küçük değişiklik yapmışlar, böylece harf sayısını 32’ye çıkarmışlardır. Bunlardan ? pe, ? be’ye eklenen iki noktayla; ? çim, ? cim’e eklenen iki noktayla; ? je, ? ze’ye eklenen iki noktayla; ? gef ise ? kef’in ‘keşide’ denilen çizgisi üzerine eklenen ikinci bir çizgiyle oluşturulmuştur. Bu seslerin özelliklerini açıklayınız.
CEVAP:
Bu ünsüz harflerinin gösterdiği seslerden ç, g ve
p kendi dillerinde de bulunduğu için, bu işaretler
Türkler tarafından da alınmıştır. ? harfinin alınması ise Farsça kelimelerin yazılmasında kullanılmak
amacına dayanır. Daha sonra Batı dillerinden alınmış kelimelerde de kullanılmıştır.
İşte bunun gibi, Farslar da Arap alfabesini alırken, dillerine girmeye başlayan çok sayıdaki Arapça kelimeyi olduğu gibi yazabilmek düşüncesiyle
Arapça’ya özgü harfleri almışlardır. Bunlar ? se, ?
ha, ? zel, ? sad, ? dad, ? tı, ? zı, ? ayın harfleridir.
Bunlardan ? se ve ? sad harflerini Farslar ? sin
harfinin taşıdığı ses değeriyle söylemişlerdir. Bununla birlikte bu iki harf az sayıda Farsça kelimede
yer bulmuştur ?????? Geyûmers “Eski bir Fars hükümdarının adı”, ?? sad “yüz”, ??? şast “altmış”
gibi. Bu kullanım Türkçe kelimelerde ?‘ın kalın
sıra belirleyici olmak üzere kullanılması gibidir. ?ha harfini Türkler gibi Farslar da ? he gibi söylerler.
? dad ve ? zı harfleri de kendilerine özgü nitelikleriyle değil ? ze harfinin sesiyle söylenmiştir. Bu
açıdan da uygulamaları Türkler gibidir.
? zel XV. yüzyıla kadar uzun ya da kısa ünlüden sonraki ? dal yerine kullanılmış bir harf iken,
bu yüzyıldan sonra kullanımdan düşmüştür. Kimi
Arapça asıllı kelimelere de uygulanan bu kural hizmet (aslı: ???? (kelimesiyle dilimize de geçmiştir.
? tı’ya gelince, bu ünsüz harfinin ses değeri de
Farsça’da bulunmaz; ancak birkaç kelimenin yazılışına girmiştir: ??? taşt (??? yerine) “geniş leğen”,
??? talh (??? yerine) “acı” gibi.