CEVAP:

Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed elGazzâlî
1058 yılında İran’ın Horasan bölgesinde bulunan
Tûs’ta doğdu. Hüccetülislâm ve Zeynüddin gibi lakaplarla
anılırsa da meşhur olan nisbesi Gazzâlî (Gazâlî), künyesi
Ebû Hâmid olup Ortaçağ Batı skolastiklerince Abuhamet
ve Algazel diye tanınmıştır. Fars asıllı olduğu sanılan
Gazzâlî’nin ailesi hakkında Ahmed adında bir erkek ve
birkaç da kız kardeşi olduğu dışında bilgiye sahip değiliz.
Babası bir yandan Tûs’taki iplikçilikle geçimini sağlarken
bir yandan da aydın çevreyle ilişki kuruyor, katıldığı cami
derslerinde bilgisini arttırıyor, hatta imkânı ölçüsünde ilim
erbabına maddî destek sağlıyordu.
Geleneksel ilk öğrenimini bu baba dostunun yanında gören
Gazzâlî’nin daha çocukluk döneminde manevi hayatının
oluşmasında hem babasından hem de yeni hamisinden
etkilediği tahmin edilebilir. Baba dostu hami Gazzâlî ve
kardeşini, babalarının geride bıraktığı az miktardaki imkânı
onların eğitimi için kullandı ve kendilerine daha fazla
yardımcı olamayacağını belirterek bir medreseye
yerleştirdi. Gazzâlî, Ahmed b. Muhammed er-Râzkânî adlı
âlimden aldığı fıkıh dersleriyle Tûs’ta başlayan öğrenimini
daha sonra Cür- cân’a giderek beş yıl süreyle burada devam
ettirdi.
1091’de Nizâmülmülk tarafından Bağdat Nizamiye
Medresesi müderrisliğine tayin edilen Gazzâlî, bir yandan
üç yüz kadar öğrenciye ders verip telif ve tasnif çalışmalarmı
sürdürürken diğer yandan kelâm, Bâtınîlik,
felsefe ve tasavvuf üzerine araştırma ve incelemeler yaptı.
Eleştirel bir yaklaşımla yaptığı bu incelemeler sonunda
ulaştığı sonuç onu zihnî-ruhî bir bunalıma sürükledi.
İslam ilim ve düşünce tarihinin en etkili şahsiyetlerinden
biri olan Gazzâlî, elli dört yıllık kısa ömrüne fıkıhtan
tasavvufa, kelâmdan mantık ve felsefeye, ahlaktan eğitime
kadar geniş bit yelpaze oluşturan çeşitli alanlara dağılan
dört yüz esere imza atmıştır. Onun günümüze ulaşan
eserlerinden bazıları şunlardır: Mi’yârü’l- ilm(Bilginin
Ölçütü), Mihakkü’n-nazarfî ilmi’l-mantık, Şifâü’l-galîl, elKıstâsü’l-
müstakîm, Fedî’ihü’l-Bâtıniyye (Bâtınîliğin İç
Yüzü), el-lktisâd fi’l-l’tikâd (Itikad- da Orta Yol), elMaksadü’l-esnâ,
llcâmü’l-avâm an ilmi’l-kelâm,
Makâsıdü’l-felâ- sife (Filozofların Amaçlan), Tehâfütü’lfelâsife
(Filozofların Tutarsızlığı), Mişkâ- tü’l-envâr
(Nurlar Feneri), el-Münkızü mine’d-dalâl (Dalâletten
Kurtuluş), er-Ri- sâletü’l-ledünniyye, Mîzânü’l-amel,
İhyâ’ü ulûmi’d-dîn, Bidâyetü’l-hidâye, Kim- ya-yı Sa ’âdet.