ORTA ASYA TÜRK TARİHİ Dersi UYGUR KAGANLIĞI VE TÜRK BOYLARI soru detayı:
SORU:
Göktürkler devrinde Töleslerin Türkistan sahasındaki dağılımları nasıldır?
CEVAP:
Göktürkler devrinde Töleslerin Türkistan sahasındaki dağılımları şöyleydi:
1. Tarduşlar (Çincede Xueyantuo; Xue=Sir, Yantuo=Tarduş?). Bunlar Altayların batısında oturuyordu ve Töleslerin en zengini ve kuvvetlisi idi.
2. Uygurlar. Tola Irmağı’nın kuzey sahasındaydılar.
3. On-Ok’lar. Altaylardan Seyhun yakınlarına kadar uzanan geniş bölgede yayılmışlardı. Çu Irmağı Issık Göl’e göre 5’i doğuda sol kanat Duluo, 5’i batıda sağ kanat Nushibi adı ile 10 boydan kurulmuş olup, “Batı Göktürkleri” diye de anılmışlardır. Türgişler Duluo’lardandır. Bunlardan bir kısmı Chuyue (Çiğil?) ve Chumi (Çumul) boyları, Göktürklerin 630’dan sonraki fetret devirlerinde Beşbalık civarındaki bozkıra çekilmişler ve Shatuo adını almışlardır.
4. Karluklar. Altaylar’ın batısındaydılar.
5. Oğuzlar. 630’dan sonra bu adla ortaya çıkan Töles boylarıdır. Selenge Irmağı-Ötüken havalisindeydiler.
6. Doğu Avrupa Türk toplulukları. Avarlar, Hazarlar, Ogurlar, Peçenekler ve galiba Kuman-Kıpçaklar.
7. Kırgızlar. Baykal’ın batısında, Yenisey Irmağı’nın kaynakları bölgesindeydiler.
8. Basmıllar (Çincede Bahsimi). Beyi Türk olan bu boyun sonradan Türkleştiği söylenmektedir. Daha çok Beşbalık taraflarında görülürlerdi.
9. Kitan (Çincede Qidan), Tatabı, Doğuz Tatar, Otuz Tatar gibi Moğol soylu boylar doğuda Kerülen ve Onon ırmakları havalisinde bulunuyorlardı.