SORU: Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Ahmet Mithat Efendi hangi yönlerden benzemektedir?
CEVAP: Hüseyin Rahmi Gürpınar Tanzimat’tan sonar sosyal hayatta meydana gelen değişiklikleri, toplumun belirli figürleri çerçevesinde ele alan romancılarımızdandır. Türk romanının başlangıç senelerinde alafranga-alaturka çatışması olarak gördüğümüz batılılaşmış yahut aşırı batılılaşmış ya da batılılaşmayı yanlış anlamış roman tipleri aslında Hüseyin Rahmi’den önce, ustası diyebileceğimiz Ahmet Mithat Efendi’nin romanlarında da vardır. Tanzimat’ın sosyal faydacı edebiyat anlayışına bağlı olan Ahmet Mithat Efendi ve Hüseyin Rahmi, tamamen batıya dönük edebiyata da yine sosyal fayda gerekçesiyle karşı çıkarlar. Edebiyat-ı Cedide’nin sanat anlayışı edebiyatı karşısında Ahmet Mithat Efendi’nin gösterdiği tepkiyi, aşağı yukarı Hüseyin Rahmi de gösterir. Hem Ahmet Mithat Efendi hem de Hüseyin Rahmi, romanlarındaki anlatıcıların konumları bakımından sübjektif konumu benimseyen romancılardır. Batılı hayat tarzı ile yerli hayat tarzını mukayese etmiş ve hangisinin ne derece benimsenmesi konusunda kararını vermiş anlatıcı tipleri, roman kahramanlarına yönelik bakış açılarını da buna göre sergilerler. Ahmet Mithat Efendi gibi Hüseyin Rahmi de aynı şekilde roman yoluyla geri kalmış Osmanlı toplumuna faydalı olmak amacıyla romanlarını kaleme almıştır. Hem Ahmet Mithat Efendi’yi hem de Hüseyin Rahmi’yi tamamen yerli hayat tarzı taraftarı olarak değerlendirmek de yanlıştır.
