CEVAP:

İbrahim Müteferrika’nın I. Mahmut’un tahta çıktığı yıl yazdığı Usûl’ül–hikem fî nizâmü’l–ümem adlı eseri Avrupalılaşma hareketinin beyannamesi niteliğindedir (Tanpınar, 2003, s. 46). Söz konusu kitap, Osmanlı Devleti’nin değişen idari, askerî,
siyasi ve iktisadi şartlara ayak uydurmasına ilişkin birtakım çözüm önerilerini içerir.Müteferrika’nın eserini ayrıcalıklı kılan unsur, Avrupa’daki gelişmelerden haberdar olmasından dolayı tespitlerinde isabetli olması ve değişen zamanın şartlarını göz önünde tutarak çözümler önermesidir. Zira daha öncekiler aksaklıkların ve eksikliklerin nedenleriniülke sınırları içinde aramışlardır. İbrahim Müteferrika, Osmanlı Devleti güç kaybederken,Avrupa devletlerinin yükselmelerinin nedenlerini araştırır; bu devletlerden nelerin öğrenilmesi, nelerin alınması gerektiğini tespitlerle belirlemeye çalışır (Budak, 2008, s. 57-58).
Kitabın başında Latince bildiğini söyledikten sonra “monarkiya”, “aristokrasiye” ve “demokrasiya” adlarıyla üçe ayırdığı idare tarzını kısaca anlatır. Askerliğin öneminden bahseder, eski askerlik tarzıyla yenisi arasında mukayese yaparak yeni tarzın faydalarını anlatır ve Avrupa’nın gelişmesindeki sırrın burada olduğunu dile getirir. Ona göre Avrupa’nın
bütün dünyaya yayılması, bu ordu ve teşkilat sayesindedir (Tanpınar, 2003, s. 46-47).