CEVAP:

II. Abdülhamid denge politikası takip etmekle birlikte, barış zamanlarında başka devletler ile de ittifak yapabileceğini zaman zaman ima etmesi Avrupalı devletler tarafından da kaygı ile karşılanmaktaydı. Bu kaygıları gözlemleyen II. Abdülhamid de bunu siyasi bir enstrüman olarak kullandı. Osmanlı topraklarına yönelmiş paylaşım arzuları ve bu konudaki rekabeti birbirine karşı kullanarak devletin ömrünü uzattı. Örneğin İngiltere’nin Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma politikalarından vazgeçmesi üzerine Rusya ile dostluk kurmayı denedi. Doğrudan ittifaka varan dostluk kurulmadı ise de ikili ilişkiler uzun süre istikrarını korudu. Mısır meselesinde İngiltere ile rekabet eden Fransa’yı öne çıkardı. Bu siyaset tamamen karşı tarafın algısına dayalı, ilginç ve o devirde yeni bir politika idi. Aslında 1880’lerden sonra Almanya dışında Osmanlı Devleti’nin yakınlaşabileceği bir güç olmamakla birlikte; II. Abdülhamid’in propagandası Avrupalı devletleri hep endişelendirdi. Böylece O, devletin diplomatik yalnızlığını gizleyerek, Avrupalı güçlerin daha cesur girişimlerini önledi. Avrupa devletleri arasında süren paylaşım kavgası devam ettikçe, barış zamanlarının dışında herhangi bir devletle ittifak yapma ihtimalini daima açık bıraktı.