CEVAP:

Bu ilk dönemde Anadolu basını çok durağan bir
gelişme içindedir. 20’si vilayet olmak üzere toplam 55 (%
15) süreli yayın Anadolu’nun değişik yerlerinde
yayımlanır. Bu durağanlığın 6 Ocak 1865’te merkezî
yönetim tarafından ilan edilen bir basın kanunuyla
doğrudan ilgisi vardır. Basımevi açma ve işletme şartlarını
düzenleyen kanuna göre matbaa açabilmek için 30 yaş
üzerinde, iyi karakterli her Osmanlı girişimcisi sorumlu
müdür olmak koşuluyla, eğitim bakanlığından izin
alınması şartı getirilir. İzin belgesi olmadan yayım
yapanlar için çeşitli cezalar önerilir. Basın, bir yandan
sınırları çok dar ortamda varlığını sürdürmeye, öte yandan
kendini geliştirmeye çalıştılar.
Bütün bu sıkı şartlar altında, daha önce belirtildiği gibi,
tespitlerimize göre Devir adlı ilk özel Türkçe gazete 1872
yılında İzmir’de yayımlanır. 1889 yılında yayımlanan bir
diğer kararla merkezi hükümet çıkmakta olan yerel resmî
gazeteleri uyarır. Bu kararda yerel-resmî gazetelerden
yalnızca İstanbul’daki resmî basını takip etmeleri, çok
fazla edebî ve güncel konularla ilgili haber
yayımlamamaları istenir. Osmanlı'nın çok uluslu yapısı,
farklı dillerde ve farklı bölgelerde yayımlanan gazete ve
dergilerin sayısını artırır. Zaten matbaayı Türklerden önce
kullanmaya başlayan azınlıklar gazetenin bu nimetinden
de Türklerden önce yararlanırlar. Yine İstanbul, İzmir ve
Trabzon’da Rumca yayımlanan çok sayıda gazete vardır.
1840-1900 yılları arasında Ermenilerin yalnızca
İstanbul’da yayımladıkları süreli yayın sayısı 100’ün
üzerindedir. Selanik, İstanbul, Filistin, Suriye, Irak ve
Mısır’da yayımlanan Yahudilere ait gazete ve dergi sayısı
70’e yakındır. Bütün bu dillerin dışında Almanca,
İngilizce, İtalyanca, Sırpça, Romence, Ulahça, Arnavutça,
Bulgarca, Kürtçe, Farsça ve Boşnakça çıkarılan çok sayıda
gazete ve dergi vardır.