CEVAP:

Avrupa siyaseti, İttifaklardan Avrupa Uyumuna, buradan da Bloklaşma sürecine girdi. II. Abdülhamid mümkün olduğunca bu savunma ittifaklarından/bloklarından uzak durarak devletler ile ilişkileri ihtiyaca göre ve daha ziyade ikili ilişkiler şeklinde yürütmeyi tercih etti. Barış zamanlarında her hangi bir blok veya ittifaka girmeyerek, “hareket özgürlüğü” sağladı ve “diplomasiyi sürekli” kıldı. Bu siyaset ile devleti başka bir gücün altına sokmamayı ve sürekli gündemde olan paylaşım politikalarını tahrik etmemeyi hedefliyordu. Aynı şekilde “kutuplaşmalardan” da uzak duruyordu. Zira böyle bir durumda ilişkilerin nereye varacağı meçhuldü. Herhangi bir kutupta yer alması, başka bir devlet veya ittifak tarafından kendisine yöneltilmiş bir tehdit olarak algılanabilirdi. Bu da yeni bir savaşın başlaması anlamını taşıyordu. Bu yüzden dış politikasında “gerçekçi” olan II. Abdülhamid, zaman zaman devletin aleyhinde tavizler ve kayıplar ile sonuçlansa da gereksiz maceraya atılmaktan hep uzak durdu.