CEVAP:

II. Abdülhamid’in en fazla eleştirilen yönlerinden
biri, belki de başlıcası, basına karşı takındığı sert tavırdır.
Çoğu araştırmacıya göre Sultan, kendi idaresini
sağlamlaştırmak için baskıcı anlayışı tercih etmiştir.
Osmanlı basını, bu dönemde, 1865 yılında ilan edilmiş bir
kanuna bağlıdır. Bu kanuna göre, gazetelerin siyasi veya
idari yazıları yayımlamadan önce resmî izin almaları
gerekir. Bunun için Bâb-ı Ali’de, Matbuat-ı Dâhiliyye
idaresi adıyla özel bir kalem kurulur.
Söz konusu kalem, gazeteleri kontrol ederek kanuna uygun
olmayan yerlerini sansür eder. Bazen de hiçbir ihtara gerek
görmeksizin gazetelerin kapatılmasını isteyebilir. Bu kanun
maddeleri sonraki dönemlerde daha zorlaştırılıp yeni bir
talimatname olarak uygulamaya konulur. Yalnız gazeteler
değil; kitaplar da sansüre tabiydi. Fransa’da bulunan
Osmanlı sefirlerinin bir görevi de burada yayımlanan
kitaplar hakkında sultanı bilgilendirmekti. Sultan veya
saltanat aleyhinde yazılmış her kitaba gümrüklerde el
konulurdu. Bununla beraber bazı kitaplar gizlice ülkeye
sokularak, kitapçılar tarafından güvenilen müşterilere
satılırdı. Sultan Abdülhamid, yurtiçinde gazeteleri birer
ikişer yasaklarken, yurtdışında yayımlanan gazeteleri de
kendine bağlamanın yollarını araştırır.