SORU: II. Abdülhamit’in Avrupa devletlerinin 1877-78 Osmanlı Rus Harbi sonrasında artan sömürgeci politikalarına karşı nasıl bir siyaset uygulamıştır?
CEVAP: II. Abdülhamid, Avrupa devletlerinin 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi sonrasında artan sömürgeci politikalarına karşı bir dayanak noktası ve ideolojik olmaktan ziyade pratik bir vasıta olarak İslâm birliği siyasetini uygulamaya çalıştı. Saltanatı boyunca uyguladığı politikalarla, gittikçe modernleşen merkezi yönetim sistemi ile Arapları bütünleştirip kaynaştırmayı ve buralarda daha etkili bir güç ve kontrol mekanizması kurmayı hedefledi. Müslüman unsuru ve İslâm kimliğini ön plana çıkaran bu siyasetin bir gereği olarak Arap vilâyetlerine öncelik tanıdı ve bu vilâyetler salnamelerde birinci sınıf statüsünde ve ilk sıralarda yer aldı; valilerine, en yüksek dereceden maaş verildi. Birçok Arap bürokratı önemli görevlere getirmesi, eşraf ve ulemaya değer vermesi, bu vilâyetlerdeki eğitim ve bayındırlık yatırımları, II. Abdülhamid’in Arap vilâyetlerine verdiği önemi gösterir. Arap vilâyetlerinden geçen HicazDemiryolunu da İslâm birliği siyaseti içerisinde değerlendirmek gerekir.
