OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I Dersi Yazım soru detayı:

PAYLAŞ:

SORU:

İki damak ünsüzü için kullanılan harfler ? ve ? ile ilgili yazım kuralları nelerdir?


CEVAP:

Bu harflerin karşıladığı sesler Türkçenin patlamalı-tonlu iki damak ünsüzüdür. Bunlar Türkçe
kelimelerde iç ses olarak l, m, n, r, v, y ünsüzlerinden sonra patlamalı (süreksiz) nitelikleriyle gelebilirler: bulgur, gölge, damga, yangın, engin, karga,
burgu, gergin, savcı, sevgi, yaygı, toygar gibi. ? ile
karşılanan art damaklı ünsüzümüz, yansılamalar
ile kimi ekler hariç, Türkçe kelimelerde başta bulunmaz. Alıntı kelimelerde boğazlı bir nitelikle, ğ
gibi yumuşak (sızmalı ya da sürekli) söylenirler: galip, galiba, gani, gayret kelimelerinde söylenişteki g
böyledir. ? ile karşılanan ön damaklı ünsüzümüz
ise patlamalı (süreksiz) niteliğiyle Türkçe’de kelime
başında bulunabilir: gece, gelmek, görmek, geçmek,
gerçek, gölge gibi.
Bu iki ünsüzümüz hece sonunda kaldığında
sızmalı (sürekli) bir nitelik kazanır: bağ, dağ, sağ,
beğ, tüğ, değmek, değnek, eğmek, eğlenmek gibi. Arap
harfli yazımda bu söyleyiş değeri yazıya aktarılamamıştır.
Öte yandan aynı iki ünsüz özellikle iki ünlü arasında kaldığında söyleyişte eriyip yok olur ve bir
ünlü çatışmasına yol açar: baır (bağır), saır (sağır),
deil (değil), kızcaız (kızcağız) gibi. Avrupalı gramercilerin kaydettikleri söyleyişteki bu nitelik değişmesi de yazıya aktarılmamıştır. Bugünkü yazımımızda çoğu yumuşak g (ğ) denilen harfle, bir bölüğü de y ile yazılan kelimelerde
bu seslerin dayandıkları ses, yani g, eski yazımda
hep ? kef ile karşılanmıştır. Bu kelimeler arasında bulunan eğreti/iğreti,
Arapça ????? âriyet kelimesinin ekli biçiminden
halklılaşmış bir söyleyişi yansıtır. Bu kelime daha
XVII. yüzyılda ????? olarak yazıya geçirilmiştir. Tüy
ve deynek kelimeleri de öyledir: ??? , ????.
Söyleyişte süreklileşip y’leşen bu g’ler eski okuma dilinde hep g olarak söylenmiştir: beg, eger, egri,
begenmek, ege, eglenmek, bögü, ögle gibi.