ORHON TÜRKÇESİ Dersi ORHUN YAZITLARI soru detayı:

CEVAP:

İlk okunan Orhun yazıtları olan Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında  38 harf vardır. Bu harflerin 4’ü ünlüdür. a-e, -i, o-u ve ö-ü ünlü çiftleri tek bir işaretle gösterilir.

 

Ünlü işaretlerinin her biri iki farklı ünlüyü gösterir, yani /a/ ve /e/, /ı/ ve /i/, /o/ ve /u/, /ö/ ve /ü/ ünlüleri yazdan ayırt edilemez. Ünlülerin yazımındaki bu noksanlık, ünsüzler konusunda giderilmeye çalışılmıştır. Alfabede 10 ünsüzün art (kalın) ve ön (ince) olmak üzere iki biçimi bulunmaktadır.

Bu durum a/e ve /i ünlülerinin yazda ayırt edilmesini sağlarsa da o/u ve ö/ü ünlülerini ayırt etme olanağı yoktur. Örneğin, iki tane k ve l işareti vardır. Bunlardan k¹ ve l¹ kalın ünlülü, k² ve l² ise ince ünlülü hecelerde kullanılır. kal- eylemini yazmak için k¹ ve l¹, kel- için ise k² ve l²’nin yazılması gerekeceği açıktır.

Orhun alfabesinde 7 ünsüzde artlık-önlük (kalınlık-incelik) ayrım yapılmamıştır yani bu ünsüzler nötr durumdadır.

Orhun alfabesinde çift ünsüz işaretleri için 3 harf kullanılmıştır. 

Geri kalan işaretler, hece işaretleridir.