SORU: İlk, Orta ve Son Halaf evrelerini kısaca açıklayınız.
CEVAP: İlk Halaf, Çanak Çömlekli Neolitik’in sonunda görmeye başladığımız boya bezemeli çanak çömleğin daha gelişkin türleriyle tanınır. Bu dönemde bölgeler arasında halen yerel farklılıkla oldukça belirgindir. Orta Halaf Dönemi ise bölgenin tümünde bir kültürel bütünlüğün sağlandığı, aynı zevklerin paylaşıldığı, birbirinin aynı denecek kadar benzer şekilde bezeli kap kacağın yaygın olarak kullanıldığı bir dönemdir. Bu kültürel bütünlük bölgenin tümünü kaplayan politik bir oluşum olmaktan çok geleneklerin kuvvetli olduğu ticaretinde yoğun olduğu bir iktisadi temele dayanır. Orta Halaf Dönemiyle birlikte yerleşim yerlerinin arasındaki farklar belirginleşmeye başlar. Maraş Domuztepe, Adıyaman Samsat gibi büyük ve çekim merkezi olan yerleşimlerin yanında “uydu yerleşim” olarak adlandırabileceğimiz daha basit, küçük olan yerleşim yerleri de ortaya çıkmaya başlar. Halaf yerleşmelerinde karşımıza çıkan ilginç bir olgu da “tholos” olarak adlandırılan ana mekânı daire, giriş kısmı dörtgen koridor planlı yapıların varlığıdır. Olasılıkla bu yuvarlak yapıların üst yapılarının, günümüzde Harran (Urfa) evlerinde olduğu gibi kubbeyle örtüldüğü düşünülür. Bu yapılar Kuzey Suriye’den Toroslara kadar her Halaf yerleşmesinde rastlanmıştır. Oldukça kısa süren bu kültürün doruk noktasını temsil eden Son Halaf Dönemi, aynı zamanda giderek Güney Mezopotamya etkilerinin bölgeye girmeye başladığı süreci yansıtır. Bu nedenle, bu süreç bazen Halaf-Obeyd geçiş dönemi olarak da düşünülür.
