SORU: İmam-ı Azam (ra)’ın öğrencileri kimlerdir?
CEVAP: Ebu Hanife’nin görüşlerinin tedvininde ve mezhepleşmesinde öğrencilerinin önemli katkıları olmuştur. Bu bağlamda önde gelen dört öğrencisi Ebu Yusuf Yakub b. İbrahim (ö. 182/798), Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî (ö. 189/805), Züfer b. Hüzeyl (ö. 158/774) ve Hasen b. Ziyad (ö. 204/819) hatırlanmalıdır. Ebu Yusuf ve Muhammed, Hanefi mezhebinin yapılanması içerisinde Ebu Hanife’nin ardından ikinci ve üçüncü imam olarak kabul edilmişler, görüşleri hocalarının görüşleri ile beraber anılmıştır. Literatürde Ebu Hanife ve Ebu Yusuf için şeyhayn, Ebu Yusuf ve Muhammed için imameyn ya da sahibeyn, Ebu Hanife ve Muhammed için ise tarafeyn ifadeleri kullanılmaktadır. Ebu Hanife’nin bu öğrencileri İbn Kemal Paşatarafından yapılan tasnifte mezhepte müctehid olarak gösterilmekte ise de A. Hallâf gibi muasır müellifler Ebu Yusuf, Muhammed ve Züfer’in mutlak müctehid derecesinde olduklarını, bunların Ebu Hanife’ye öğrencilik etmesinin Şâfiî’nin Malik’e, Ahmed b. Hanbel’in de Şâfiî’ye öğrencilik etmesiyle aynı mahiyette olduğunu savunmuşlardır. Ancak bunların görüşleri, hocalarının görüşleriyle beraber tedvin edilerek Hanefi mezhebi adı altında doktrinleşmiştir. Hallâf’a göre Hasen b. Ziyad ve Ebu Hanife’nin diğer öğrencileri mezhepte müctehid olarak değerlendirilebilir.
