CEVAP:

İnsan hakları diğer haklardan daha farklı bir kapsayıcılığa sahiptir. İster hukuktan ister sözleşmeden kaynaklanıyor olsun hakkın muhatabı normalde işleme ya da olaya taraf olanlarken insan haklarından ise herkes insan olma sıfatıyla yararlanır. Bu durum insan haklarının evrenselliği olarak düşünülebilir.Bu özelliği ile insan hakları devlet tarafından tanınsın-tanınmasın, hukuki güvence altına alınsın-alınmasın, bir coğrafyaya bağlı olmaksızın, tüm insanlara tanınan hakları kapsayacak özelliktedir. Bu durum insan haklarına tanınan yüksek ahlaki nitelikten kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda insan hakları çerçevesinde insan; coğrafi sınırlar dikkate alınmaksızın içinde yaşadığı toplum ve mekândan bağımsız şekilde bir varlık olarak algılanmakta ve hak sahibi olarak kabul edilmektedir (Gözlügöl, s. 32; Gündüz, s. 26). İnsan hakları içerisinde hak ve hürriyetlerin her biri insanlık onurunu temsil eder, aynı uygarlık sisteminin parçasıdır (Gözlügöl, s.37). Fakat son zamanlarda insan haklarının kapsamı genişlediğinden temel hakların dokunulmaz niteliği zayıflamış ve haklara önemli sınırlamalar getirilmiştir (Çoban, s.291). Bu nedenle son yıllarda insan hakları içinde bütün diğer hakların kaynağını oluşturan ve kesinlikle müdahale edilmemesi gereken bir temel haklar kategorisi oluşturma fikri yoğunluk kazanmıştır. Bu doğrultuda oluşturulacak bir listenin içeriğinin hangi haklardan oluşması gerektiği konusu tartışılmıştır. Bu konuda Henry Shue “bütün diğer haklardan yararlanmanın temelini oluşturan haklar” insan haklarının temelini oluşturur, demiştir.
Shue dışındaki düşünürler de bazı farklılıklar dışında temel haklar konusunda birbirine benzer listeler öngörmüşlerdir. (Shue: Güvenlik, geçim, özgürlük; Ajami: Varlığını sürdürme, işkenceye karşı korunma, ayrımcılığa karşı korunma, beslenme; Bedau: Hayat, özgürlük, mülkiyet, güvenlik, ifade, basın ve toplanma özgürlükleri ve keyfi yakalamaya ve tutuklamaya karşı korunma özgürlükleri; Matthews ve Pratt: Geçinme, işkenceye karşı korunma, keyfi yakalamaya ve tutuklamaya karşı korunma, yargılamasız infaza karşı korunma; Reiter, Zunzenegui ve Quiroga’dan: Hayat, ortadan kaybolmaya karşı korunma, işkenceye karşı korunma, keyfi yakalamaya ve tutuklamaya karşı korunma (Donnelly, s. 50-51)). Fakat bir hakkın temel hak sayılması, o hakkın değer bakımından diğer haklardan üstün olduğu anlamına gelmemektedir. Zaten böyle bir anlam çıkarılması insan hakları felsefesine zarar verir. Bu noktada sorulması gereken soru “Bir temel haklar listesine ihtiyaç var mı?” sorusudur. Aslında “temel insan hakları” diye ayrıcalıklı bir liste önermek, bütün insan hakları ile korumayı istediğimiz temel mantığa hizmet etmekten uzaktır. İnsan onurunu korumak için, diğer insan hakları olmadan yalnız başına “temel insan hakları” yeterli değildir. İnsan haklarının korunmasında etkinliği sağlamak için bir “temel haklar listesi” oluşturmak yerine insan haklarını teorik bir sağlamlık ve titizlikle tanımlamak daha doğru olacaktır (Erdoğan, Anayasal Demokrasi, s. 138). Donnelly de aynı doğrultuda bütün insan haklarının temel olduğunu, insan onurunun kısa veya sınırlı bir temel haklar listesinin boyutlarına indirgenemeyeceğini belirtmiştir (Donnelly, s. 50).