CEVAP:

İnsan kaynakları yönetimi (İKY), insanların istihdam edildiği örgütlerde amaçlanan hedefler doğrultusunda işe ve çalışanlara dair temel bir yönetim etkinliğidir, örgütün doğumu ve gelişimiyle ilişkili kaçınılmaz bir sonuçtur (Boxall ve diğ. 2007, s.1). İnsan kaynakları kavramına ilk atıf 1965’de ‘Harvard Business Review’ dergisindeki bir makalede Miles tarafından yapılmıştır (Purcell’den aktaran Yıldırım, 1997, s.149). Buradaki tanımlama insan kaynakları ve insan ilişkileri arasında ayrımlar üzerinden yapılmıştır. İnsan ilişkileri yaklaşımı en az maliyet ile çalışanların işbirliğini sağlayıcı politikaları içerirken insan kaynaklarının çalışanların değerlerine ve yeteneklerine önem verdiği belirtilmiştir (Yıldırım, 1997, s.149). İnsan kaynakları yönetimi, en geniş anlamı ile bir organizasyonun en değerli varlığının, yani orada çalışan insanların, etkin yönetimi için geliştirilen stratejik ve tutarlı bir yaklaşım olarak tanımlanabilir. İKY bir organizasyon içerisinde yüksek performanslı bir işgücünün kazanılması, geliştirilmesi, motivasyonun sağlanması ve elde tutulması için yerine getirilen tüm etkinliklerin yönetimidir. (Barutçugil, 2004, s.32) İKY, katı ve ılımlı olmak üzere iki farklı boyuta sahiptir. Katı model, vurguyu insanın ‘kaynak’ olduğu düşüncesine yapmaktadır. Burada katı model duygulara şans tanımadan, aşırı bir şekilde rasyonel davranış kalıplarına uyan ve daha çok maliyet hesaplarına dayanan bir anlayış olarak ele alınmaktadır. Ilımlı model ise çalışanların eğitilmesi, geliştirilmesi, yapıcı danışmanlık ilişkilerinin sağlanması, takım çalışmalarının ve insan ilişkilerinin geliştirilmesini ifade etmektedir. Katı yaklaşım, insanı kaynak olarak ele almakta ve insana ekonomik bir değer yüklemektedir. Ilımlı yaklaşım ise insan odaklı bir anlayışı ifade etmektedir. (Storey’den aktaran Tokol, 2011, s.150) İKY kavramının oluşumundaki kuramsal basamaklara baktığımıza ilk basamakları klasik yönetim yaklaşımıyla (Bilimsel Yönetim), insan ilişkileri yaklaşımının (Hawtorne Araştırmaları) oluşturduğunu görürüz. Bu yaklaşımların ortak noktası çalışanların verimliliğini arttırma amacı güden işletme merkezli düşünce sistemleri oluşudur. Kaufman’a göre (2007:34-36) günümüzdeki İKY kavramının gelişiminde iki zihinsel gelişme anahtar rolü oynamıştır. Bunlardan birincisinin içini dolduran, geleneksel endüstri ilişkileri ve personel yönetiminde kendine karşılık bulan, örgütsel davranış ve örgütsel gelişim teorileri ve anlayışlarıdır. Örgütsel davranış ve gelişim yaklaşımlarının genel özelliği örgütlerin daha fazla verimlilik ve performans için işlerin tasarımını ve yönetim pratiklerini çalışanların psikolojik ve sosyal ihtiyaç ve istekleri olduğunu göz önünde bulundurmaları ve insanları cansız ekonomik faktör girdisi ve çıkarcı iktisadi insan olarak değerlendirmemeleri ile mümkün olacağını belirtmişlerdir. Bu ikilik McGregor’un teori X ve teori Y (emir verme ve denetlemeden, uzlaşı ve katılıma) ve Walton’un ‘İşyerinde Kontrolden Bağlılığa’ çalışmalarında karşımıza çıkan durumdur. Bu anlayış temel prensipleriyle, çalışanlara gözden çıkarılabilecek metalar olarak değil de örgütsel bir değer olarak davranılması, işin daha ilgi çekici kılınması ve çalışanların kendi denetimine bırakılması, birlikte kazanım şekillerinin yaratılmasıyla esnek olmayan, çatışmanın yüksek olduğu, düşük verimli bir sistemden (geleneksel çoğulcu endüstri ilişkileri modelinden) daha esnek, az çatışmalı ve yüksek verimliliğin olduğu üniter bir İKY sistemine geçilmesini sağlamıştır. Bu yeni sistemin de bağlılığın yüksek olduğu işyeri sistemine ve yüksek performans iş sistemlerine geçilmesine neden olduğu belirtilmektedir. İKY kavramının gelişimindeki ikinci önemli zihinsel anlayış ise stratejik yönetim kavramının gelişimi ve yaygınlaşmasıdır. Stratejik yönetim düşüncesinin İKY ve personel yönetimi alanlarınca içerilmesiyle; kavram, stratejik insan kaynakları yönetimi olarak örgütsel hedeflere ulaşmak için insan kaynakları yerleşiminin ve aktivitelerinin planlanması olarak tanımlanmıştır. Stratejik insan kaynakları yönetimi İKY içerisinde canlı bir akademik tartışma alanı oluşturmuş ve İKY ile Personel Yönetimi alanlarını birbirine yaklaştırmıştır.