SORU: İnsanların yiyecek elde etmek için çevreden
yararlanma stratejileri nelerdir?
CEVAP: • Avcı-toplayıcı toplumlar, tabiatın mevsimsel ve
iklimsel döngüsüne bağlı yaşarlar. Gıda üretimi
ve saklama teknikleri yoktur. Bu nedenle
doğrudan yaşam çevresi kuşağı, mevsimsel
çeşitlemeler ve kaynak çeşitliliğinin durumuna
bağlı olarak yaşarlar. Gıda elde edebilmek için
geniş bir sahada hareket hâlindedirler.
• Çobanlık yapan toplumlar da hareketlidir ancak
onların hareket yönü, kendi gıda maddeleri değil,
besledikleri hayvanlar için gerekli koşulların
(sulak ve çayırlık) sağlanmasıyla ilgilidir.
Hayvanların türü ve verimlilik, yaşam çevresi
kuşağı ve mevsimsel çeşitlemeler uyarınca
belirlenmektedir. Beslenmenin ana ayağını
hayvansal ürünler oluşturur. Tüketilen diğer
besin maddeleri, yaşanılan doğal ortamdan
(yenilebilir yabani otlar, tahıl ekimi, köksü
bitkiler vb.) ve ticaret yoluyla elde edilir (süt,
yoğurt, keçi kılı ya da koyun yünü ve bundan
üretilmiş ürünler karşılığında satın alınan şeyler:
buğday, şeker, çay vb.). Elde edilen gıda
ürünlerini işleyip dönüştürerek saklama bilgi ve
tekniğine sahip toplumlardır. Örneğin, daha sonra
yemek üzere saklamak için yoğurdun
kurutulması: Kurut; sütün mayalandırılması:
Peynir; etin kurutulması: Pastırma, sucuk vb.
• Bahçeci toplumlarda, ekim oldukça basit
tekniklerle yapılmaktadır. Satış için ticari üretim
ise oldukça azdır. Toprağı kullanma bilgisi
gelişmişse de aynı toprak parçası üzerinde ekim
sürekliliğini sağlayacak destekleyici teknikler
henüz geliştirilmemiştir. Ekim, yaşam çevresi
kuşağı ve mevsimsel çeşitlemelerden doğrudan
etkilenir. Gıda ürünlerini işleyip dönüştürerek
saklama tekniği bu toplumlarda da vardır.
Örneğin, sebze ve yenilebilir otları kurutma ya da
salamura yapma; tahıl ve baklagil gibi taneli
ürünleri öğütme.
• Tarım yapan toplumlar yerleşiktir. Coğrafi
koşullara göre tarım alanları oluşturabilirler.
Genellikle tek bir üründe uzmanlaşmışlardır.
Sulama sistemlerine ve toprağı destekleyici,
üretim arttırıcı, organik ya da inorganik ürünlere
sahiptirler. Gelişkin kırsal yerleşmelerin
görüldüğü tarımcı toplumlarda, artı ürün ve
ticaret vardır. Bu nedenle beslenmede kullanılan
malzemeler, üretilenlerle sınırlı değildir.
• Endüstrileşmiş toplumlarda, yiyecek elde etme
stratejilerini belirleyen koşulların neredeyse
hiçbiri, önemli bir etken değildir. Çünkü gıda
elde etme stratejileri bilim ve teknoloji ile petro
kimya ürünleri sayesinde oldukça gelişmiş olup
doğal döngü ve koşulların etkisi sıfıra ya da en
aza indirilebilmektedir. Bu sistemde toprak
kadar, tohumun da verimliliği, kimya ve genetik
bilgisindeki gelişmelerle arttırılmıştır.