SORU: İslâm düşünce okullarını çeşitli şekillerde etkileyen diğer din ve kültürlerden gelen aklî eleştiriler nelerdir?
CEVAP: Mecusiliğin bir kolunun evrenin ve evrendeki oluş ve bozuluşu açıklamak için kullandığı iki ezeli ilke yani iyilik ve kötülük ilkesi cevap verilmesi gereken bir eleştiridir. Bu doğrudan Allah’ın birliğine yönelmiş bir meydan okumaydı. Yine Dehriyye olarak anılan gruplar evrenin zamanın eseri olduğu şeklinde görüşler ileri sürmüşlerdir. Bu görüş aynı zamanda cahiliyye Arapları arasında da bulunmaktaydı. Yine tabiatçılar olarak isimlendirilen bir grubun Tanrı’yı dışlayarak evreni sadece tabiatın bir eseri olduğu iddiası da cevaplanmalıydı. Bu son iki eleştiri ise Tanrı’nın mutlak ezeliliğine ve varlığına yönelik bir meydan okumaydı. Yine Hint kökenli Brahmanların Peygamberliğin imkân ve gerekliliğine yönelik eleştirileri vardı. Bâtıniler ise dini metinlerin zahiri manalarının önemli olmadığını iddia etmişlerdir.