CEVAP:

Adam Smith’den (1776) günümüze iyi bir vergi
sisteminde olması gereken temel özellikler
tartışılmaktadır. ‘Adalet, ekonomik ve idari etkinlik ve
esneklik’ üzerinde hemfikir olunan başlıca vergi sistemi
özellikleridir. Bir vergi sisteminin değerlendirilmesinde
kriter olarak kullanılan bu amaçların aynı zamanda
birbirleri ile uyumlu olması gerekmektedir. Ancak, bir
vergi sisteminin temel özelliklerinin kendi aralarında
çatışma da olabilir, örneğin adil bir vergi sistemi
ekonomik etkinliği sağlamayabilir. Bu gibi durumlarda
devletler bir tercih yaparak vergilemenin amaçları
arasında denge kurmaya çalışırlar.
• Adalet: İyi bir vergi sistemi adil olmalıdır. Vergi
sistemi farklı kişilere olabildiğince adil
uygulanmalı ve vergi yükü adil bir şekilde
dağıtılmalıdır. Bunun için de yansımanın yani
verginin en son kimin üzerinde kaldığının
bilinmesi gereklidir. Hükûmetler kişilerden
ziyade, işletmeleri vergilendirmeyi tercih etseler
bile (satış vergisi, KDV ve kurumlar vergisi gibi)
ödeme gücü ilkesi açısından asıl önemli olan bu
vergilerin yükünü gerçekte kimin taşıdığıdır.
İşletmeler verginin yükünü yüksek fiyatlar
yoluyla müşterilerine (ileri yansıma) ya da düşük
ücret şeklinde çalışanlarına (geri yansıma)
yansıtabilecekleri gibi verginin yükünü bizzat da
katlanabilirler. Her ne kadar bir verginin etkisini
(vergi yükümlülüğünün yerine getirilmesini)
devlet belirlese de kitabımızın dördüncü
ünitesinde görüleceği gibi verginin yansıması
piyasanın bu vergiye nasıl tepki verdiğine
bağlıdır.
• Ekonomik Etkinlik: İyi bir vergi sistemi
ekonomik etkinliği sağlamalıdır. Bunun için bir
ülkede uygulanan vergiler ekonomik kararları en
az engelleyecek şekilde seçilmelidir. Bunun için
vergi sisteminin; kaynakların etkin dağılımını
sağlayacak, maliye politikasının büyüme ve
istikrar amaçlarına ulaşmasını kolaylaştıracak ve
mükelleflerin tercihlerini çarpıtıcı etkisi
minimum olacak şekilde tasarlanması gereklidir.
• İdari Etkinlik: İyi bir vergi sisteminde
vergilemenin idari ve uyum maliyetleri minimum
düzeyde olmalıdır. İyi bir vergi sistemi keyfi
değil, etkin bir vergi idaresine imkân tanımalı,
mükelleflerin sistemi anlayabileceği ve
değerlendirebileceği bir niteliğe sahip olmalıdır.
• Esneklik: İyi bir vergi sistemi esnek olmalıdır.
Vergiler ekonomik gelişme ve makroekonomik
istikrarı sağlamak için yeterince esnek olmalıdır.
Vergi sistemi ekonomik koşullardaki değişmelere
hızlı karşılık vermelidir. Ekonomik koşullar
değiştikçe vergiler ve vergi oranları
ayarlanmalıdır.