CEVAP:

Kalıtım bireye anne ve babadan genler yoluyla geçen özelliklerdir. Tek hücreyle yaşama başlayan insan yavrusu, bu hücrenin içindeki genlerde kodlanmış bilgilerin yönergesine uyarak belirli aşamalarda değişik gelişim basamaklarına ulaşır. Çevre, kalıtımla getirilen özelliklere gelişme olanağı veren veya kalıtımla getirilen özellikleri sınırlandıran dış uyarıcılardır. Herkes gelişmeye açık bir kapasite ile doğar ve bu kapasite, içinde bulunulan çevrenin etkilerinin niteliğine göre biçimlenir. Yani, çocuğun etkileşimde bulunduğu çevrenin tümü onun gelişiminde etkili olmaktadır.
Yeni doğan bir çocuk kuşkusuz anne babasından aldığı kalıtımsal özelliklerle belirli bir potansiyele sahiptir. Bunun yanında dış uyarımlara da son derece açık bir canlıdır. Daha ilk günlerden aldığı uyarımlar, ondaki bu potansiyel özelliklerin olumlu veya olumsuz yönde gelişmesine neden olabilir. Yalnız başına kalıtım, belirleyicilikten uzaktır. Çocuğun genetik süreçleri ne olursa olsun uygun olmayan bir çevre gelişimi geciktirebilir, hatta engelleyebilir. Fakat benzer çevre şartları altında aynı gelişim sonuçları da ortaya çıkmaz. Bu da kalıtımın önemini gösterir. Dil gelişiminde de çevre, kalıtımdan bağımsız değildir. Çocuğun doğuştan getirdiği ve sınırları belli olan bir zekâ kapasitesi vardır. Bu kapasite çevre şartlarına göre üst sınıra ulaşabilir, engellenebilir ya da gecikebilir. Bilişsel gelişim ile dil gelişimi arasında paralel bir ilişki vardır. Çevre şartlarının bilişsel gelişime katkı sağlaması dil gelişimini olumlu yönde etkilerken, dildeki gelişme de bilişsel gelişimi olumlu yönde etkiler. Buna karşın olumsuz çevre koşullarının da gelişim üzerinde olumsuz etkileri vardır. Çevresel kirleticiler de hem bilişsel hem de dil gelişiminde olumsuzluklara neden olur. Dünyada ve Türkiye’ de çok sayıda çocuğu etkileyen veya etkileyebilecek olan çevresel etmenler arasında; metaller (kurşun, cıva, manganez), endüstriyel yan ürün olan polihalojenli aromatik hidrokarbonlar, tarımda yaygın olarak kullanılan pestisitler ile özel durumlarda karşılaşılan radyasyon gelişim üzerinde önemli etkilere sahiptir. Ayrıca annenin veya ailenin uygulamaları nedeni ile çocuklara olumsuz bir çevre sunma, alkol (fetal alkol sendromu), çevresel sigara dumanına maruz kalma, teknolojik araçlar çocukların bilişsel ve dil gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir.