CEVAP:

• Kamu iktisadi girişimleri, bir kanun veya
kanunun verdiği yetkiye dayanarak kurulurlar.
Kamu iktisadi girişimlerinin yasal statüsü,
bunların hak ve sorumlulukları ile özel
girişimlerle olan ayrılıklarını ortaya koymaktadır.
• Kamu iktisadi girişimleri özel mal ve hizmetler
üretmektedirler. Kamu iktisadi girişimlerinin bu
özelliği özel girişimler ile aynıdır. Önceki
açıklamalarımızda Jones’in ortaya koyduğu tablo
ile bu özellik belirginlik arz etmektedir. Devletin
tam kamusal ve yarı kamusal (karma) mallar
üreten kuruluşları, kamu iktisadi girişimi değildir.
Tam kamusal üreten devlet kuruluşlarını “Kamu
Kurumu”, yarı kamusal mallar üreten kuruluşları
ise “Kamu İktisadi Kurumu” olarak
adlandırabiliriz.
• Kamu iktisadi girişimleri, ticari ve sınai alanda
piyasa koşullarına göre ve fakat sosyal
fayda/maliyet ilişkilerini de göz önünde
bulunduran girişimlerdir. Diğer bir deyişle “kâr
motifi ve kamu yararı motifi” bu girişimlerin iki
ayrı özelliğidir. Kârlı olmayan, ancak sosyal
faydası yüksek olan ekonomik faaliyetlerin de
kamu iktisadi girişimleri tarafından yapılması
mümkündür.
• Kamu iktisadi girişimlerinin tüzel kişilikleri, idari
ve mali özerklikleri vardır. İdari özerklik,
girişimin devlet dışında kendi organları
vasıtasıyla yönetilmesini ifade eder. Mali
özerklik ise girişimin kendi mal varlıklarının
bulunması demektir.
• Kamu iktisadi girişimlerinin yönetiminde ve
sermayesinde kamu payı hâkimdir. Diğer bir
deyişle sermayedeki kamu payı % 50’den fazla
olmalıdır. Yönetimde de devletin hâkim olması
gereklidir.
• Kamu iktisadi girişimleri devlet bütçesi dışında
özerk bütçelerle yönetilirler. Bununla birlikte,
kamu iktisadi girişimleri genel bütçeden yardım
alabildikleri gibi, kârlarının da kısmen genel
bütçeye devredilmesi mümkündür.
• Kamu iktisadi girişimlerinin kendilerine mahsus
ayrı muhasebeleri vardır. Devlet muhasebesi
esaslarına göre değil ticari muhasebe (genel
muhasebe) esaslarına göre yönetilirler.
• Kamu iktisadi girişimleri, uygulamada devlet
işlemlerine uygulanan esas ve usullere tabi
değildirler. Genellikle personel işlemleri, devlet
personel rejiminin dışında tutulmaktadır. Alım
satım işlemlerinde ihale sistemi yönünden ayrı
esaslara tabidirler.
• Kamu iktisadi girişimleri, devletle olan
ilişkilerinde kamu hukukuna, üçüncü kişilerle
olan ilişkilerinde ise özel hukuka tabidirler. Bu
özelliği ile kamu iktisadi girişimleri hem kamu
hukuku tüzel kişisi hem de özel hukuk tüzel kişisi
görünümündedir.