CEVAP:

Adları ilk olarak Çin kaynaklarında Geluolu olarak geçen ve “karlık” mânâsına gelen Türk boyu Karluklar, Altaylar’ın batısındaki Kara İrtiş ve Tarbagatay havalisinde yayılıyorlardı. Adın kara: “ulu” sözünden geldiğini söyleyenler de vardır. Karluklar burada üç bölük hâlinde yaşıyorlardı. İstemi Kagan devrinde Göktürk hâkimiyetinin Hazar’a ve Maveraünnehir’e genişlemesinde rolleri olan Karluklar, 630-680 yıllarında kendi başlarına hareket ettiler ve zaman zaman Çin’e hücum ettiler. 640 yılı sularında Turfan havalisinde görülen Karluklar, Çinliler tarafından 650 ve 654 yıllarında mağlup edilince Tanrı Dağları’nın kuzey kısmındaki Çin idâresine bağlandılar. 665 yılına doğru tekrar toparlanan ve Göktürklerin kontrolü altında görülmeyen Üç-Karluk Beyi, önceleri taşıdıkları Kül-Erkin ünvanı yerine Yabgu ünvanı taşımaya başladı. Bunlar sonraları Kapgan tarafından II. Göktürk Kaganlığı’na bağlandılarsa da Çin’in kışkırtmalarıyla ayaklandılar. Bilge Kagan’ın ölümünden sonra Uygur ve Basmıllarla birlikte 742 yılında hâkim konuma geldiler ve Karluk Başbuğu, “batı yabgu” mevkiini aldı. Uygur Kaganlığı kurulduktan sonra ise yerleri yükseldi ve “doğu yabgu” oldular. Uygur Kaganlığı’ndaki bu Karluklar, tüm Karlukları temsil etmiyordu. Beşbalık havalisindeki Karlukların Tun Bilge adında ayrı yabguları vardı ise de Ötüken’deki Uygur Hakanlığı, bütün Karluklar tarafından üst tanınıyordu.