ESKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ: SÖZ SANATLARI Dersi ESKİ TÜRK EDEBİYATINDA İFADE ŞEKİLLERİ VE ANLAM SANATLARINA GİRİŞ soru detayı:
SORU: Kinaye nedir?
Kinaye nedir?
CEVAP: Lügat anlamı “gizlemek” olan kinâye, bir sözü temel (=gerçek, hakiki) anlamının kastedilmiş olması da mümkün olmakla birlikte temel anlamı dışında kullanmaktır. Yani kinayeli söz bir açıdan hakikat, bir açıdan mecazdır. Kinâyenin me- cazdan farkı şudur: Mecazda sözün temel anlamıyla anlaşılmasının aklen mümkün olmadığını gösteren bir ipucu (=karîne-i mâni’a) vardır; kinâyede ise böyle bir unsur bulunmaz.
Kinaye “sarâhat(=açıklık)”in zıddıdır. “Sarîh(=anlamı açık)” lafız hakikat ya da mecaz olabilir. Kinayede ise bir kapalılık ve örtülü bir anlatım vardır. Bu anlatım hakikat ve mecaz dışında bir anlatım yolu olmakla birlikte onlardan ayrı bir şey de değildir. Kinaye, hakikat ve mecaz arasındaki bir köprü gibidir. Bir açıdan cümle- nin ya da ifadenin dış anlamını değil iç anlamını kastetmektir. O hâlde kinaye iki anlama da gelebilen söz söylemektir. Bundan dolayı günlük dilde kullandığımız “Kinayeli konuşma!” sözü, kinayenin aynı zamanda güzel bir açıklamasıdır.
Lügat anlamı “gizlemek” olan kinâye, bir sözü temel (=gerçek, hakiki) anlamının kastedilmiş olması da mümkün olmakla birlikte temel anlamı dışında kullanmaktır. Yani kinayeli söz bir açıdan hakikat, bir açıdan mecazdır. Kinâyenin me- cazdan farkı şudur: Mecazda sözün temel anlamıyla anlaşılmasının aklen mümkün olmadığını gösteren bir ipucu (=karîne-i mâni’a) vardır; kinâyede ise böyle bir unsur bulunmaz.
Kinaye “sarâhat(=açıklık)”in zıddıdır. “Sarîh(=anlamı açık)” lafız hakikat ya da mecaz olabilir. Kinayede ise bir kapalılık ve örtülü bir anlatım vardır. Bu anlatım hakikat ve mecaz dışında bir anlatım yolu olmakla birlikte onlardan ayrı bir şey de değildir. Kinaye, hakikat ve mecaz arasındaki bir köprü gibidir. Bir açıdan cümle- nin ya da ifadenin dış anlamını değil iç anlamını kastetmektir. O hâlde kinaye iki anlama da gelebilen söz söylemektir. Bundan dolayı günlük dilde kullandığımız “Kinayeli konuşma!” sözü, kinayenin aynı zamanda güzel bir açıklamasıdır.