CEZA HUKUKUNA GİRİŞ Dersi Yaptırım Teorisi soru detayı:
SORU:
Kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesi hangi durumlarda söz konusu olabilmektedir?
CEVAP: TCK’nin 50. maddesine göre, işlediği suç nedeniyle bir kişi hakkında hükmolunan kısa süreli hapis cezası, belli koşulların varlığı hâlinde mahkeme tarafından “seçenek yaptırım” olarak, “adli para cezasına” veya “tedbir”lerden birine çevrilebilmektedir.
Kural olarak, kısa süreli hapis cezaları seçenek yaptırımlardan birine çevrilebilir. An- cak “Suç tanımında hapis cezası ile adli para cezasının seçenek olarak öngörüldüğü hâllerde, hapis cezasına hükmedilmişse; bu ceza artık adli para cezasına çevrilmez”
Kısa süreli hapis cezasının çevrilebileceği seçenek yaptırımlar, 50. maddenin birinci fıkrasında gösterilmiştir. Kısa süreli hapis cezası yerine seçenek yaptırımlardan birine hükmetme, hükmü kuran mahkemenin takdirinde olan bir husustur. Mahkemenin bu konudaki takdir yetkisi, iki hususa ilişkindir. Bunlardan ilki, fail hakkında belirlenen kısa süreli hapis cezasını seçenek “yaptırım”lardan birine çevirip çevirmemeye ilişkindir. Mahkeme, seçenek “yaptırım”lardan birine çevirme konusunda kanaate vardıktan sonra, ayrıca bu cezayı, maddede sayılan “seçenek yaptırım”lardan hangisine çevireceğini takdir edecektir. Mahkeme, her iki husustaki takdirini, “suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere” bakarak kullanacaktır (m. 50, f. 1).
Ancak “daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte on sekiz yaşını doldurmamış veya altmış beş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek yaptırımlardan birine çevrilir” (m. 50, f. 3).
Belirtmek gerekir ki “taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların varlığı hâlinde, ... adli para cezasına çevrilebilir. Ancak, bu hüküm, bilinçli taksir hâlinde uygulanmaz” (m. 50, f. 4).
Ayrıca “uygulamada asıl mahkûmiyet, bu madde hükümlerine göre çevrilen adli para cezası veya tedbirdir.” (m. 50, f. 5).
TCK’nin 50. maddesine göre, işlediği suç nedeniyle bir kişi hakkında hükmolunan kısa süreli hapis cezası, belli koşulların varlığı hâlinde mahkeme tarafından “seçenek yaptırım” olarak, “adli para cezasına” veya “tedbir”lerden birine çevrilebilmektedir.
Kural olarak, kısa süreli hapis cezaları seçenek yaptırımlardan birine çevrilebilir. An- cak “Suç tanımında hapis cezası ile adli para cezasının seçenek olarak öngörüldüğü hâllerde, hapis cezasına hükmedilmişse; bu ceza artık adli para cezasına çevrilmez”
Kısa süreli hapis cezasının çevrilebileceği seçenek yaptırımlar, 50. maddenin birinci fıkrasında gösterilmiştir. Kısa süreli hapis cezası yerine seçenek yaptırımlardan birine hükmetme, hükmü kuran mahkemenin takdirinde olan bir husustur. Mahkemenin bu konudaki takdir yetkisi, iki hususa ilişkindir. Bunlardan ilki, fail hakkında belirlenen kısa süreli hapis cezasını seçenek “yaptırım”lardan birine çevirip çevirmemeye ilişkindir. Mahkeme, seçenek “yaptırım”lardan birine çevirme konusunda kanaate vardıktan sonra, ayrıca bu cezayı, maddede sayılan “seçenek yaptırım”lardan hangisine çevireceğini takdir edecektir. Mahkeme, her iki husustaki takdirini, “suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere” bakarak kullanacaktır (m. 50, f. 1).
Ancak “daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte on sekiz yaşını doldurmamış veya altmış beş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek yaptırımlardan birine çevrilir” (m. 50, f. 3).
Belirtmek gerekir ki “taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların varlığı hâlinde, ... adli para cezasına çevrilebilir. Ancak, bu hüküm, bilinçli taksir hâlinde uygulanmaz” (m. 50, f. 4).
Ayrıca “uygulamada asıl mahkûmiyet, bu madde hükümlerine göre çevrilen adli para cezası veya tedbirdir.” (m. 50, f. 5).