SORU: Kozmogoni mitleri ve bunlarla ilgili düşünceler nelerdir?
CEVAP: Türk mitolojisinde gök hem maddi hem de manevi varlığı bakımından çok önemlidir. Bu durum, yaşanan hayat ve dünya algısı bakımından da dikkat çekicidir. Tarım ve çiftçilikle uğraşan toplumların toprağa dönük tavrının aksine göçerevli ve hayvancı, at üzerinde yaşayan bir toplumun bakışı göğe dönüktür. Göğün yükseklik ve derinliği, bulutların renk ve şekillerinin daima değişirliği yerin bildik ve aşina varlıklarından daha dikkat çekici olduğu düşünülebilir. Dört anayönü simgeleyen dört büyük yıldız kümesinden Doğu’yu belirleyen Ağaç Yıldız’ ı veya Müşteri Yıldızı’ nın biçimi olarak büyük bir canavar olduğu düşünülürdü. Yıldırım, gök gürültüsü ve şimşek Gök Tanrı’nın en önemli silahı ve varlık göstergesidir. Bir başka ifadeyle, Türkler arasında yıldırım, Gök Tanrı’nın varlığının en somut göstergelerinden birisi olarak da kabul edilmiştir. Yıldırımdan çok korkan Moğolların aksine Türkler şimşek çakıp gök gürlemesini ve yıldırım düşmesini hayra yorarlar ve bunları güzel tanrısal işaretler olarak düşünürlerdi. Türk mitolojisinde yer ve yeryüzü yaratan, hayat veren ve koruyan bir mitolojik varlık olarak karşımıza çıkar. Ulu Ana, Kan Nine gibi adlandırmalar, bugün Toprak Ana dediğimiz toprak iyesinin eski adlarıdır.
