CEVAP:

Özellikle soğuk savaşın sona ermesini izleyen yıllarda kabul edilen sözleşme ve tavsiyeler göz önüne alındığında, kural üretme etkinliğinin 1980’li yılların ortalarından sonraki evresi “küreselleşmeye sosyal yanıt” niteliği taşır. 1998’de kabul edilen -aşağıda göreceğimiz- Bildirge de bunu belirtir. Bu dönemde, gecikerek de olsa, ekonomik küreselleşmenin yarattığı sosyal sorunlara uluslararası düzeyde çözüm getirmeye, esnek/atipik çalışma biçimleri ile kayıtdışı (informel) kesim çalıştırılanlarını korumaya yönelik kurallar üretildi. “Yumuşak hukuk” yaklaşımının ürünü belgelerin en önemli örneklerinden olan 1998 ve 2008 bildirgeleri kabul edildi.
Sayısal yönden, 1985’i izleyen dönemde kabul edilen sözleşme ve tavsiye sayılarının sırasıyla 19 ve 22 olması, yıllık ortalamadaki düşmenin sürdüğünü gösteriyor. Sözleşme sayısındaki düşme, 1998 Bildirgesi’ni izleyen yıllarda daha da belirginleşti. Hukuksal bağlayıcılığı/zorlayıcılığı olmayan belgeler, sözleşmelerin yerini aldı. 8 sözleşmeye karşı, 14 tavsiye ve 2 bildirge kabul edildi. Böylece, yasama etkinliğine, “yumuşak hukuk” (soft law) olarak nitelenen yeni bir yaklaşım egemen oldu. Bir sözleşme eşlik etmeksizin “özerk” bir tavsiye olarak kabul edilen 202 sayılı Sosyal Koruma Tabanları Tavsiyesi, yumuşak hukuk anlayışının son örneklerinden biridir (Gülmez, 2018: 456-479).
Niteliksel yönden ise, şu saptamalar yapılabilir: Bu dönemde kabul edilen sözleşme ve tavsiyelerin önemli bir bölümü, küreselleşmenin (ve post fordist üretim biçimlerinin) yarattığı yeni istihdam biçimleri için uluslararası alt sınır getiren düzenlemelerdir. Kısmi zaman çalışma (1994) ve evde çalışma (1996) ile ilgili sözleşme ve tavsiyeler, bunun en önemli örnekleridir. Bir başka örnek, 2006’da kabul edilen 198 sayılı İş İlişkisi Tavsiyesi’dir. Bu tavsiye, taşeron çalışmayla ilgili sözleşme ve tavsiye girişiminin başarısız sonuçlanması üzerine kabul edildi. Küreselleşmenin olumsuz sosyal sonuçlarıyla doğrudan bağlantılı sorunlara ilişkin olarak da, şu belgeler kabul edildi: Borcunu ödeyemez durumdaki işverenlere karşı işçi alacaklarının korunması sözleşmesi (1992), özel istihdam acenteleri sözleşmesi (1997), yapısallaşan işsizlik sorununu küçük ve orta ölçekli işletmeleri destekleyerek yaratılacak istihdam olanaklarıyla çözmeyi amaçlayan tavsiye (1998). Kabul edilen sözleşmeler arasında; çocukların çalıştırılmasının yasaklanmasına (1999) ve ev emekçilerinin korunmasına (2011) yönelik 182 ve 189 sayılı sözleşmeler de vardır. Öte yandan 2006’da da, Örgüt’ün eylem araçlarının tümünün seferber edilmesini öngören iş sağlığı ve güvenliği alanında özendirici çerçeve sözleşme (187) ve tavsiye (197) kabul edildi.
Bu dönemde, uluslararası çalışma kuralları bütününün etkisini, uyumunu ve etkinliğini artırma ve denetim süreçlerini iyileştirme çabaları yoğunlaştırıldı. YK bu amaçla yaptığı çalışmaları sonucunda, 83 sözleşme ile 85 tavsiyenin günümüz koşullarıyla (bağlamıyla) son derecede uyumlu olduğunu gözlemledi ve bunların, Örgüt’ün özendirme kampanyalarında öncelikli sayılması gerektiğini belirtti (BIT, 2004a: 52).
UÇB’nin, temel ilke ve haklara saygı gösterilmesini, geliştirilmesini ve gerçekleştirilmesini sağlamaya yönelik iki büyük teknik yardım programı, bu dönemde uygulamaya konuldu. Programlardan 1992’de başlatılan birincisi, çocukların çalışmalarının kaldırılması için uluslararası programdır (IPEC) ve UÇÖ’nün en büyük teknik yardım programıdır. İkinci program ise, 1998 Bildirgesi’ndeki dört temel insan hakkının geliştirilmesine ilişkindir.