CEVAP:

717 yılında Kağan seçildikten sonra Balasagun Şehri’ni merkez yapan Sulu, batıdan gelen Arap akınlarına karşı durarak Maveraünnehir’deki Türklerin tutunmalarını sağladı. Arap ordularının Türkistan sahasındaki ilerlemelerinde yerli beylerin mukavemeti veya ittifak yapmak istememeleri bir yana en büyük engel Sulu’nun başlık ettiği Türgiş ordularıydı. Türgişler İslâmiyet’e değil Arap sultasına karşı büyük mücadeleler verdi. Arap kaynakları, orduları karşısında duranları hep “Türk” diye adlandırdı. Maveraünnehir’in önemi, ticaret yolları üzerinde olması ve bereketli topraklara yurtluk etmesidir. Halife Ömer b. Abd’il-Aziz (717-720) tarafından tayin edilen vâli El-Cerrâh b. Abdullah’ın Türk gücü karşısında Seyhun ötesine geçememesi üzere Araplar, Çin ile ittifak kurmak istedilerse de başarılı olamadılar. Yine Buhâra hâkimi Tuğşad, Kûmez hâkimi Marayana ve Çaganyan hükümdarları da Araplara karşı Çin’e olumsuz cevaplanan yardım taleplerinde bulundular. Çin ise Arap ordularının 719’da Seyhun ötesine geçmesi üzerine batıya doğru genişleme siyaseti izlemek istediyse de Türgiş gücünü göz önünde bulundurarak bu siyasetini erteledi. Böyle bir ortamda Türgişler batı siyasetlerinde daha rahat hareket edebildiler. Seyhun’u aşıp Maveraünnehir’e giren Türgiş ordusu komutanı Kül-çor, 721 yılında Arap ordularını Semerkand yakınlarında mağlup etti ve Arap kumandanı Sa’id Abd’ilAziz’i çembere aldı. Bunun üzerine 721 sonbaharında atanan yeni vâli el-Haraşi, Hocend halkının hepsini öldürtünce, bir kısım halk kütleler hâlinde Türgişlere sığındı. Bu arada tekrar vâli değişti ve Arap kuvvetleri arasında da anlaşmazlıklar çıktı. Maveraünnehir de karmaşa içine düştü. Müslim b. Saîd komutasındaki Arap orduları Fergana’ya girmek maksadıyla Seyhun’u geçince karşılarına bizzat Sulu çıktı. Büyük bir tazyikle karşılaşan Araplar geri çekildi ve Seyhun yakınlarında Türgişlerin müttefiki yerli kuvvetler tarafından durduruldu. Hızla gelen Türgiş orduları karşısında büyük zayiatlar veren Araplar, 724’de Semerkand’a çekildiler. Bu mağlubiyet neticesinde Maveraünnehir’de Arap gücü kırıldı.