CEVAP:

Müslüman Türk toplumunun zihniyetini belirleyen temel amilin din olması, toplumun Hristiyan Avrupa’yı tek cepheden ve bir bütün olarak görmesine yol açar ve Avrupa’yı sadece kâfir olarak görmek, doğal olarak beraberinde öfkeyi getirir. Bu da Türk toplumunda Avrupa’dan gelen pek çok şeye karşı refleks oluşturur. Tanzimat tam da bu krizin ifadesidir. Tanzimat’la zirveye çıkan iki medeniyet arasında kalmışlık, Türk toplumunda “Doğu-Batı”, “yeni-eski”, “modern-geleneksel” gibi belki hâlâ da çözemediğimiz pek çok meseleyi de beraberinde getirmiştir.