AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI Dersi Mikroekonominin Genel İlkeleri soru detayı:

CEVAP:

Gerçek hayatta saf hâliyle ne monopol ne de tam rekabet piyasalarını görmek mümkün değildir. Bu piyasa ve firma analizleri daha çok gerçek hayatta karşılaştığımız piyasa ve firma türlerini anlayabilmemize katkı sağlar. Gerçek hayatta mal ve hizmet piyasalarında en çok karşılaştığımız piyasa türleri monopolcü rekabet ve oligopol piyasalarıdır. Monopolcü rekabet piyasası temel özellikleri itibarıyla daha çok tam rekabet piyasasına, oligopol piyasası da monopol piyasasına daha yakındır. Monopolcü rekabet piyasasında aynı ürünü üreten çok sayıda nisbeten küçük firma vardır. Peki bu kadar çok sayıda firmanın her biri nasıl olmaktadır da monopol gücüne sahip olabilmektedir? Bunun sırrı monopolcü rekabet firmasının sattığı ürünün heterojen, yani farklılaştırılmış olmasıdır. Bu piyasadaki firmaların ürettiği ürünün tam veya tama yakın ikamesini diğer firmalar da üretmektedir. Ama firmaların her biri kendine has bir tüketici kitlesine sahip olmaktadır. Bunu yapmalarının çok sayıda yolu vardır. Sürekli alışveriş yaptığımız market, çay içmeye uğradığımız kafe veya saçımızı kestirdiğimiz berber kendilerine özgü özellikleriyle bizi bağlamışlar ve üzerimizde bir tür monopol oluşturmuştur. Saçımızı kesen kuaför piyasanın biraz üzerinde bir fiyat istese bile müşterisi olmaya devam eder ve kolay kolay kuaförümüzden vazgeçmeyiz. Bazen bir giyim markasına bağlanırız, ürünleri benzerlerinden pahalı bile olsa yine oradan alışveriş ederiz. Bu firmanın ürünlerinin diğerlerinden “farklı” olduğuna inanırız. Firmaların bunu gerçekleştirebilmelerinin en önemli nedeni yapmış oldukları reklâmlardır. Uzun dönemli stratejiler ile “marka” hâline gelen firmalar kendilerine has bir alıcı kitlesi elde eder ve ortalamalardan yüksek fiyatları bile bu kitleye kabul ettirebilir. Oysa piyasaya o ürünün üreticisi olarak girmenin önünde hiçbir zorlu engel yoktur. Monopolcü rekabet piyasasındaki firmaların ekonomik kârı yine de uzun dönemde ortadan kalkar, çünkü ekonomik kârı gören girişimciler kısa zamanda piyasaya girer ve rekabete başlar ve benzer nitelikte ürünler üreterek birbirlerinin müşterilerini ellerinden almaya başlar. Farklı tarzı ile şehrin işlek caddesinde açılan bir kafenin benzerleri bir süre sonra yakın yerlerde türemeye başlar. İlk açılan kafe müşterilerini kendine ne derece iyi bağladıysa ekonomik kârını o kadar uzun süre devam ettirebilir. Dolayısıyla monopolcü rekabet piyasasında bir firmanın piyasa gücü çok yüksek de çok düşük de olabilir.